του ManosV

Στην εποχή μας ο τουρισμός έχει γίνει μια από τις πιο υποσχόμενες βιομηχανίες παγκοσμίως, καθώς αποτελεί έναν βασικό παράγοντα οικονομικής ανάπτυξης και απασχόλησης αλλά και πηγής εισοδήματος. Για την Ελλάδα ο τουρισμός αποτελεί σημαντικό τομέα οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας που η συμμετοχή του στην οικονομική δραστηριότητα της χώρας είναι αδιαμφισβήτητη.

Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν

Η μελέτη του ΣΕΠΕ για το 2014, είναι αποκαλυπτική των δυνατοτήτων της συγκεκριμένης δραστηριότητας, και τα γενικότερα οφέλη της στην Ελληνική οικονομία. Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά, η άμεση συνεισφορά του τουρισμού στην Ελληνική οικονομία, ανέρχεται σε € 17 δις περίπου ή 9.5% του ΑΕΠ. Αν σε αυτό συνυπολογιστούν και τα πολλαπλασιαστικά οφέλη, η συνολική συμμετοχή κυμαίνεται μεταξύ 37 και 45 δις δηλαδή περισσότερο από το 20% του ΑΕΠ. Αυτό παρά το γεγονός ότι η τουριστική κίνηση χαρακτηρίζεται από εποχικότητα, η οποία όμως μειώνεται σε ένα βαθμό από την εσωτερική ζήτηση. Έτσι, δημιουργούνται οι προϋποθέσεις ώστε οι τοπικοί πληθυσμοί να ξεπερνούν τις δυσκολίες που παρουσιάζονται κατά τις περιόδους χαμηλής ζήτησης.

Απασχόληση

Παρά το γεγονός ότι ο τουρισμός αποτελεί μια μεταβλητή πηγή εισοδήματος λόγω της εποχικότητας, ο συνολικός αριθμός των θέσεων εργασίας που δημιουργεί στην οικονομία παραμένει εξαιρετικά υψηλός. Βάση εκτιμήσεων, ο αριθμός του συνολικού ανθρώπινου δυναμικού, που απασχολείται άμεσα ή έμμεσα στον κλάδο του τουρισμού για το έτος 2013, ανήλθε σε 657 χιλ. άτομα.

Στον παραπάνω πίνακα 1 εμφανίζεται η διαχρονική πορεία των άμεσων και έμμεσων θέσεων που δημιουργήθηκαν από τον τουρισμό στην οικονομία, ενώ ο πίνακας 2, μας δείχνει το ποσοστό τους στην συνολική απασχόληση στην οικονομία. Στον πίνακα 3 παρακάτω, εμφανίζεται η διαχρονική πορεία και των τριών μεγεθών, με έτος βάσης το 2002, χρονιά κατά την οποία η χώρα υιοθέτησε το κοινό νόμισμα.

Από τα παραπάνω στοιχεία προκύπτει ότι, ο μέσος όρος άμεσης και έμμεσης απασχόλησης για το εξεταζόμενο διάστημα, είναι 342 χιλ. και 790 χιλ. αντίστοιχα. Για το ίδιο διάστημα, το μέσο ποσοστό τους στο σύνολο των θέσεων εργασίας στην οικονομία, ανέρχεται σε 8% και 18,5% αντίστοιχα. Σε σχέση με το έτος βάσης 2002 η μείωση που παρατηρείται στις άμεσες θέσης εργασίας είναι της τάξης του -6,3% με αντίστοιχη μείωση για το σύνολο των θέσεων (άμεσων και έμμεσων) στον τουρισμό είναι -17,5%, ενώ αντίστοιχο είναι και το ποσοστό μείωσης για το σύνολο της οικονομίας.

Ιδιαίτερα για το διάστημα από το 2008, οπότε και ξεκίνησε η γενικότερη ύφεση και μέχρι το τέλος του 2013, η μείωση στις άμεσες θέσεις είναι της τάξης του -12,3%, ενώ στις έμμεσες της τάξεως του -24,8%, αντίστοιχες με την συνολική μείωση στην οικονομία (-25,7%). Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία του ΣΕΠΕ, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι μέχρι το τέλος του 2012, περίπου 4,5 χιλιάδες μικρές επιχειρήσεις κυρίως εστίασης και αναψυχής οδηγήθηκαν σε παύση των εργασιών τους. Είναι λοιπόν εμφανές από τα στοιχεία ότι ο μόνος κλάδος που μπορεί τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα να βοηθήσει στην μείωση της ανεργίας είναι ο τουρισμός.

Περιφερειακή ανάπτυξη

Ο τουρισμός βοηθάει στην περιφερειακή ανάπτυξη, ακόμη και σε χώρες όπως η Ελλάδα, όπου η βασική οικονομική δραστηριότητα συντελείται στο κέντρο της Αθήνας και τα προάστια. Εκτιμάται ότι περίπου το 60% του ΑΕΠ παράγεται στην περιοχή της πρωτεύουσας. Όμως ο τουρισμός αναπτύχθηκε σε περιοχές της περιφέρειας με παραδοσιακά χαμηλό εισόδημα, δίνοντας μια εναλλακτική αντιστάθμισης του εισοδήματος στους τοπικούς πληθυσμούς, λόγω της σταδιακής συρρίκνωσης του αγροτικού τομέα.

Η δημιουργία υποδομών για παράδειγμα μεταφορών, επικοινωνιών, ηλεκτροδότησης κλπ, είναι άλλη μια θετική επίπτωση στην οικονομία, μιας και βοηθούν στην καλύτερη και οικονομικότερη λειτουργία όλων των τομέων της οικονομίας. Μιας και ο τουρισμός αποτελεί ένα μεγάλο μέρος της συνολικής οικονομικής δραστηριότητας, αποτελεί και έναν σημαντικό παράγοντα για την προώθηση τέτοιου είδους επενδύσεων.

Συναλλαγές με το εξωτερικό

Παραδοσιακά το Ελληνικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών είναι ελλειμματικό, κάτι που αντισταθμίζεται εν μέρει από το τουριστικό εισόδημα κάτι που γίνεται αντιληπτό από την εξέταση του παρακάτω πίνακα (4). Αυτό συμβαίνει λόγω των εισροών που δημιουργούνται από επισκέπτες ανά τον κόσμο οι οποίοι και επιλέγουν να περάσουν τις διακοπές τους στην Ελλάδα.

Σε διαφορετική περίπτωση η Ελληνική οικονομία θα προσαρμοζόταν είτε με αύξηση των εξαγωγών, είτε με αντίστοιχη μείωση των εισαγωγών, κάτι το οποίο και συμβαίνει το τελευταίο διάστημα. Φυσικά πάντα υπάρχει και η δυνατότητα προσφυγής μιας χώρας στις διεθνείς αγορές και την ανάληψη δανεισμού, αλλά όπως δείχνουν οι εξελίξεις των τελευταίων ετών στην χώρα μας, αυτή η επιλογή δεν είναι και η καλύτερη. Ο παρακάτω πίνακας (5) παρουσιάζει την διαχρονική εξέλιξη των δύο ισοζυγίων για το διάστημα 2002-2014.

Παρά το γεγονός ότι ο τουρισμός συνολικά έχει θετική επίδραση στην οικονομία, δεν λείπουν και οι αρνητικές επιπτώσεις από την τουριστική ανάπτυξη.

Πληθωρισμός

Είναι κοινός τόπος για τους οικονομολόγους, ότι η αυξημένη ζήτηση σε σχέση με την υπάρχουσα προσφορά, οδηγεί σε σταδιακή αύξηση των τιμών των προϊόντων και υπηρεσιών, με αρνητικές συνέπειες για το γενικότερο επίπεδο διαβίωσης των πολιτών, ιδιαίτερα δε αυτών που δεν ωφελούνται άμεσα από την τουριστική κίνηση. Αυτό δημιουργεί προβλήματα στην ζήτηση για τουριστικές υπηρεσίες από το εσωτερικό, ενώ σταδιακά μειώνει την ζήτηση και από το εξωτερικό, μειώνοντας έτσι την ανταγωνιστικότητα της Ελληνικής τουριστικής βιομηχανίας και κατ επέκταση και της οικονομίας γενικότερα.

Εκροή εισοδήματος

Μια άλλη αρνητική συνέπεια είναι το γεγονός ότι υπάρχει μια εκροή εισοδήματος προς άλλες χώρες. Εφ όσον υπάρχουν πολλές διεθνείς εταιρείες που λειτουργούν στην Ελλάδα η οποίες είναι άμεσα συνδεδεμένες με τον τουρισμό, όπως για παράδειγμα αεροπορικές εταιρείες και ταξιδιωτικά γραφεία, ένα μέρος από την συνολική κατανάλωση των ξένων επισκεπτών, δεν προσμετρείται στο Ελληνικό ΑΕΠ. Το ίδιο ισχύει και για τα εισαγόμενα προϊόντα όπως για παράδειγμα φαγητά και ποτά.

Οι επισκέπτες που έρχονται στην Ελλάδα συνήθως κατευθύνονται προς πολύ συγκεκριμένους προορισμούς. Έτσι κάποιοι προορισμοί είναι ιδιαίτερα προτιμητέοι έναντι άλλων που εν μέρει τουλάχιστον αγνοούνται. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την άνιση κατανομή του εισοδήματος που δημιουργείται από τον τουρισμό μεταξύ διαφορετικών περιοχών της Ελλάδος.

Διαφοροποίηση

Ένα πολύ γνωστό ρητό λέει πως «δεν πρέπει να βάζουμε όλα τα αυγά σε ένα καλάθι». Στον κόσμο των οικονομικών αυτό σημαίνει, πως η ανάπτυξη μιας χώρας δεν θα πρέπει να συνδέεται μόνο με έναν τομέα οικονομικής ανάπτυξης, μιας και κάτι τέτοιο ενέχει σοβαρούς κινδύνους. Στην περίπτωση της Ελλάδος ο τομέας αυτός δεν είναι άλλος από τον τουρισμό, και ο κίνδυνος μιας «κακής» τουριστικής περιόδου, μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στις περιφέρειες εκείνες που ζουν κατά βάση από την τουριστική δραστηριότητα.

Συμπέρασμα

Ο τουρισμός είναι μια από της βασικότερες πηγές εισοδήματος για την Ελληνική οικονομία με σοβαρές άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις σε πολλούς τομείς της οικονομίας, και με μια γενικότερα ανοδική πορεία κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Το ΑΕΠ, το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, η απασχόληση, και η περιφερειακή ανάπτυξη, είναι οικονομικοί και κοινωνικοί δείκτες οι οποίοι και επηρεάζονται από την ανάπτυξη του τουρισμού.

Στις μέρες μας υπάρχουν νέες ευκαιρίες ανάπτυξης για την Ελληνική τουριστική βιομηχανία, όπως η προσέλκυση νέων επενδύσεων από το εξωτερικό, η σταδιακή αναβάθμιση των επιχειρήσεων και η δημιουργία έργων υποδομής. Τέτοιου είδους δράσεις, ιδιαίτερα μετά και από την πολύ καλή χρόνια του 2014 από πλευράς αφίξεων, αναμένεται να βοηθήσουν στην αύξηση της ζήτησης για τουριστικές υπηρεσίες, μπορούν δε να χρησιμοποιηθούν για την δημιουργία εξειδικευμένων τουριστικών προϊόντων, τα οποία με τη σειρά τους και αναμένεται να βοηθήσουν στην προώθηση της ζήτησης στο μέλλον.

του ManosV