Το 2020 που οι τιμές έκαναν τραμπάλα, η κεντρική ιδέα που παρουσίασα ήταν να μην αφήνουμε τις διακυμάνσεις να κρίνουν την επενδυτική μας πορεία και ικανότητα. To 2021, πάλι φυσικά, είχε τις αυξομειώσεις που συνηθίζονται στα χρηματιστήρια, αλλά μοιάζει τόσο ομαλό, συγκρινόμενο με το 2020, τη χρονιά του κορονοϊού, των σκληρών μέτρων, και των μεγάλων σε διάρκεια εγκλεισμών.
Ελληνικό Χαρτοφυλάκιο
Για μια ακόμη χρονιά, η Ελλάδα, από την οποία δεν περίμενα πολλά, μου χάρισε άνοδο +35% (Γενικός Δείκτης:+10.4%), από τις μεγαλύτερες που έχω γευτεί σε ένα έτος. Ειδικά αν συνυπολογίσουμε πως διακρατούσα ρευστότητα που κυμάνθηκε πέριξ του 30%, το μετοχικό μέρος κατάφερε αποδόσεις που ζαλίζουν.
Σαφώς, δε πιστεύω πως είναι αντιπροσωπευτικές των δυνατοτήτων μου, και δεν τις θεωρώ διατηρήσιμες για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα, παρότι είναι η τρίτη κατά σειρά γεματούτσικη σε επιδόσεις χρονιά. Το 2019 κατάφερα 14% (ΓΔ: 49%), ενώ το 2020 18% (ΓΔ: -11.75%). Όπως και να έχει, το αποτέλεσμα με ικανοποιεί, γιατί ακόμα και ως μη αντιπροσωπευτικό, είναι ένα δείγμα της ικανότητας να υπεραποδίδω, κάτι που φαίνεται πως καταφέρνω συστηματικά στην Ελλάδα την τελευταία δεκαπενταετία.
Σφραγίδα στη χρονιά έβαλε η πληροφορική που, όπως είχα αναφέρει ένα χρόνο πριν, ήταν συλλογικά η μεγαλύτερη θέση στο χαρτοφυλάκιο, με την Epsilon Net (ΕΠΣΙΛ) και Entersoft (ΕΝΤΕΡ) στην κορυφή. Στη διάρκειά του έτους, οι μετοχές αυτές εκτοξεύτηκαν, και πλησίασαν αποτιμήσεις που έκρινα πως έπρεπε να είμαι πωλητής.
Αρχικά, ήταν οι Intracom (ΙΝΤΚΑ), Ίλυδα, και Ideal (ΙΝΤΕΚ) που αποχαιρέτησαν το χαρτοφυλάκιο. Την Intracom την είχα εντάξει σε αυτή την κατηγορία λόγω της θυγατρικής της, Intrasoft, την οποία όμως πούλησε μέσα στη χρονιά. Σε Entersoft και Epsilon Net, αρχικά δίστασα να κατοχυρώσω μέρος των κερδών, γιατί θεώρησα πως είναι υπαρκτά τα σενάρια που να δικαιολογούν τις φαινομενικά υψηλές αποτιμήσεις τους. Στο τέλος, ρευστοποίησα σημαντικό μέρος της θέσης και σε αυτές.
Η ροπή προς αυτή την απόφαση ήρθε από τις Flexopack (ΦΛΕΞΟ) και Jumbo (ΜΠΕΛΑ), που έκρινα πως έφτασαν σε σημεία υποτίμησης. Έτσι, η Flexopack μετά την πρόσφατη άνοδό της, στο τέλος του έτους κατέστη, μαζί με τον Καρέλια (ΚΑΡΕΛ), η μεγαλύτερη θέση του ελληνικού χαρτοφυλακίου (εξαιρουμένης της Κύπρου: ΚΕΟ), με τα Jumbo να ακολουθούν.
Πέρα από την πληροφορική, τις αποδόσεις βοήθησε η Alpha Αστικά Ακίνητα (ΑΣΤΑΚ) που ένα χρόνο πριν ήταν η τρίτη μεγαλύτερη μου θέση, ενώ φέτος απουσιάζει. Αγοράστηκε στα €6,2 ανά μετοχή (discount 37% επί της εσωτερικής της αξίας), και πουλήθηκε για €9.65 ανά μετοχή, πολύ κοντά στην εσωτερική αξία, με τη μετοχή να αντιδρά στην ανακοίνωση της εταιρείας πως σκοπεύει να διαθέσει ποσοστό σε στρατηγικό επενδυτή. Ως “asset play”, η πώληση της μετοχής ήταν εύκολη απόφαση, καθώς έφτασε την εσωτερική αξία.
Παρά τις μεγάλες αποδόσεις είμαι κάπως προβληματισμένος για το ελληνικό χαρτοφυλάκιο. Στο τέλος του 2020 ένιωθα πως κάποιες από τις επιλογές μου είχαν μεγάλα περιθώρια ανόδου προς τη δίκαιη τιμή. Φέτος, όπως και στο τέλος του 2019, δε νιώθω κάτι αντίστοιχο. Ναι μεν πιστεύω πως Jumbo, Flexopack, Καρέλιας είναι φθηνές, αλλά όχι τίποτα το κραυγαλέο. Για αυτό είμαι συγκρατημένος στις προσδοκίες μου.
Βέβαια, τα πράγματα είναι πάντα δυναμικά στις επιχειρήσεις και τις χρηματιστηριακές τιμές, οπότε δεν είναι απίθανο κάποια από τις 20-30 εισηγμένες που ακολουθώ, εκτιμώ και γνωρίζω εδώ και χρόνια, να βρεθεί σε απόσταση βολής μέσα στη χρονιά. Μιας και υπάρχει ανομβρία, είμαι έτοιμος να πάρω μεγαλύτερες θέσεις σε όσες ευκαιρίες πιθανά παρουσιαστούν. Να μη ξεχάσω να εκφράσω πως είμαι ευγνώμων που υπάρχει η Κύπρος με τα παραπεταμένα διαμαντάκια της (όπως ΚΕΟ, Λόρδος), την οποία εντάσσω στο πλαίσιο του ελληνικού χαρτοφυλακίου.
Τη στιγμή που γράφω αυτές τις γραμμές, οι μεγαλύτερες θέσεις του ελληνικού χαρτοφυλακίου με σειρά μεγέθους είναι οι εξής: Jumbo, ΚΕΟ (Κύπρος), Καρέλιας, Flexopack, Λόρδος (Κύπρος), Epsilon Net.
Ηνωμένο Βασίλειο
Λοιπόν, αυτή η Αγγλία ακόμα δεν μου έχει κάνει τη χάρη να δώσει δυνατές αποδόσεις. Όμως, αυτή τη χρονιά είμαι ικανοποιημένος γιατί κυρίως είχα θετικές εκπλήξεις στο μέτωπο των οικονομικών επιδόσεων και επιχειρηματικών εξελίξεων των εταιρειών που κατέχω. Έχω αυξημένες υποψίες πως η δίκαιή τους τιμή είναι αρκετά πιο μεγάλη από αυτή του γράφει το ταμπλό, και την πεποίθηση πως η χρηματιστηριακή αποτύπωση βρίσκεται μπροστά.
Σε χρηματιστηριακές τιμές πάντως, από τότε που έχω ξεκινήσει (2018), γράφω ελαφρώς θετικά νούμερα, παρά την πανωλεθρία που υπέστην κατά το 2020, λόγω του κορονοϊού και της βαριάς μου έκθεσης στο retail. Φέτος, έχω επανέλθει μετρημένα στον κλάδο, διατηρώντας θέσεις στις Superdry (SDRY), N Brown (BWNG), Quiz και Spaceandpeople (SAL), που φαίνεται πως έχουν περάσει τον κάβο, με κάποιες αμφιβολίες για την τελευταία. Τις αναγράφω με αντίστροφη σειρά επιθετικότητας, που σημαίνει πως ενώ η Spaceandpeople ενέχει το μεγαλύτερο ρίσκο, θα μπορούσε να εξελιχθεί σε άγριο multi-bagger. Σοβαρές πιθανότητες για κάτι τέτοιο δίνω και στην Quiz.
Το Φλεβάρη παρουσίασα τις τότε 5 μεγαλύτερες θέσεις μου σε αυτό το βίντεο, ενώ αργότερα έγραψα και ένα άρθρο για δυο μικρότερες θέσεις (JKX, Enwell). Στην JKX εγινε δημόσια πρόταση και υποχρεωτική έξοδος, σε αρκετά υψηλότερη τιμή (+46%) από αυτή που αγόρασα, αλλά πολύ χαμηλότερα από αυτό που θα έθετα ως δίκαιη τιμή. Σκανδαλώδης η διαδικασία στην ουσία της, αλλά δε με εξέπληξε αυτού του είδους η συμπεριφορά, από αυτού του είδους την ιδιοκτησία και management. H Enwell (ENW), την οποία συνεχίζω να διακρατώ, πρόσφατα ανακοίνωσε πως τα καθαρά ταμειακά διαθέσιμά αυξήθηκαν στα $92.5 εκ., σε σχέση με $63 εκ., ένα εξάμηνο πριν.
Είναι ένα δείγμα των υπερκερδών που καταγράφουν οι παραγωγοί αυτοί, αφού είναι από του λίγους που εξορύσσουν και πωλούν στην Ευρώπη, όπου το φυσικό αέριο χαίρει τιμής 6-7 φορές υψηλότερης από ότι στην Αμερική ($27/MMBTU, έναντι $4/MMBTU). Να σημειωθεί πως οι τιμές κορύφωσαν ακόμα και σε διπλάσια επίπεδα από τα σημερινά. Έχοντας αγοράσει, λοιπόν, τη μετοχή αρχικά στα 21p, είχα πληρώσει μόλις όσο περίπου αξίζουν τα σημερινά ταμειακά της διαθέσιμα. Στις τρέχουσες συνθήκες, που θα διαρκέσουν όσο ένα πυροτέχνημα, να μη μας εκπλήξουν ετησιοποιημένα κέρδη που ξεπερνούν τα $50 εκ., ικανά να αυξήσουν ακόμα περισσότερο την περιουσία και τις δυνατότητες της εταιρείας.
Οι 7 μεγαλύτερές μου θέσεις με σειρά μεγέθους αυτή τη στιγμή στην Αγγλία είναι οι: BT Group, Zytronic, Creightons, Safestyle, Spaceandpeople, Enwell, Quiz.
Αμερική
Το χαρτοφυλάκιο της Αμερικής, που συμπεριλαμβάνει κάποιες διεθνείς μετοχές, τα δικαιώματα συνεχίζουν να καίνε ό,τι κέρδη βγάζω από τις μετοχικές επενδύσεις, αφού λήγουν και εξαϋλώνονται. Όμως, είναι μια συνειδητή επιλογή σαν αντιστάθμιση κινδύνου για το σύνολο των επενδύσεων (Αμερική, Αγγλία, Ελλάδα-Κύπρος).
Συνολικά το κόστος που πληρώνω είναι διαχειρίσιμο, αλλά άδικο για το μικρό αυτό χαρτοφυλάκιο. Σε εταιρείες του εξωτερικού, έχω την εντύπωση πως κάνω βήματα βελτίωσης στο να αντιλαμβάνομαι την πορεία των μεγεθών τους, σε σχέση με την ικανότητα που είχα πριν από 5 ή 10 χρόνια. Οπότε νιώθω ένα κρίμα, γιατί τα δικαιώματα δεν έχουν αφήσει το μικρό αυτό χαρτοφυλάκιο να αποκτήσει μέγεθος μέσω του ανατοκισμού των αποδόσεων.
Τώρα, λοιπόν, που έληξαν τα δικαιώματα, πρέπει να πάρω τη στρατηγική απόφαση για το αν θα τα ανανεώσω και συνεχίσω να πληρώνω αυτού του είδους την ασφάλεια. Στα συν τοποθετώ την αντιστάθμιση και τα λεφτά που θα εισρεύσουν στα δύσκολα, αλλά στα πλην, με πονάει η αιμορραγία αυτού του ασφαλίστρου. Ειλικρινά, είναι κάτι στο οποίο δεν έχω καταλήξει ακόμα. Είναι αστείο στη ζωή, πως μόλις κόψεις την ασφάλεια, έρχεται ο τυφώνας. Αν πάντως συνεχίσω να την πληρώνω, αυτό θα γίνει με σύνεση και μέτρο.
Οι μεγαλύτερες μου θέσεις εξακολουθούν να βρίσκονται στις κυκλικές Smart Sand (SND) και Canfor Pulp (CFX), ενω επίσης κατέχω δύο μετοχές της Ανατολικής Ευρώπης τις οποίες θεωρώ αρκετά φθηνές και σταθερές (Χρηματιστήριο Βαρσοβίας, Romgaz). Από αναπτυξιακές, έχω μικρές θέσεις στις Ebay, Dropbox (DBX), και Yelp.
Όμορφα και τυχερά κέρδη ήρθαν από την Αυστραλέζικη Prime Media (PRT). Πήρα μια πρώτη θέση, και ετοιμαζόμουν να την εξετάσω εις βάθος ώστε να ενισχύσω. Σε λιγότερο από ένα μήνα, ήρθε πρόταση εξαγοράς που με υποχρέωσε να πουλήσω +72% υψηλότερα από την τιμή που αγόρασα. Η μετοχή διαπραγματευόταν με αστείο πολλαπλασιαστή επί των ταμειακών ροών, που, με γρήγορη ανάλυση, υποπτεύθηκα πως ήταν πιο αντιπροσωπευτικές της πραγματικότητας, σε σχέση με αυτό που έδειχναν τα φτωχότερα κέρδη. Ταυτόχρονα, το καθαρό ταμείο κάλυπτε περίπου το μισό της κεφαλαιοποίησης. Περιπτωσάρα!
Οι μεγαλύτερες μου θέσεις στο χαρτοφυλάκιο της Αμερικής (περιλαμβάνει διεθνείς μετοχές) είναι οι: Canfor Pulp (Καναδάς), Smart Sand, Romgaz (Ρουμανία), Warsaw Stock Exchange (Πολωνία), Magellan Aerospace (Καναδάς).
Λοιπές Σκέψεις
Για το 22, θέλω να μεταδώσω στο κοινό που ασχολείται με ελληνικές εισηγμένες, πως πολλά από τα κέρδη σε μικρομεσαίες εταιρείες οφείλονται σε αυξήσεις αποθεμάτων λόγω του ράλλυ των εμπορευμάτων, και γενικότερα στις ευνοϊκές συνθήκες. Βλέπω πολύ πόνο να έρχεται σε κουφάρια της μικρής κεφαλαιοποίησης που πέρασαν σε κέρδη από σπόντα, και σε οριακές που φαντάζουν λουκούμι στα νούμερα για την ώρα. Διαπραγματεύονται σε τιμές κερδοφόρων, ενώ στη φύση τους είναι ζημιογόνες ή οριακές.
Τον πάταγο ίσως γλιτώσουν μόνο κάποιες εσωστρεφείς που στην ελληνική κρίση έβγαζαν ζημιές, γιατί δούλευαν στο ρελαντί. Τώρα, σιγά-σιγά, ανεβάζοντας στροφές και γυρνώντας σε πωλήσεις και όγκους προ κρίσης, πιθανά θα γυρίσουν και σελίδα. Τέτοιες εταιρείες νομίζω πως είναι μετρημένες.
Υπάρχει μια μετοχή μεγαλύτερης κεφαλαιοποίησης για την οποία είμαι κάθετα αρνητικός, ενώ παλαιότερα την είχα αγοράσει χαμηλότερα και γράψει για αυτή θετικό άρθρο. Πρόκειται για το Μυτιληναίο (ΜΥΤΙΛ). Νομίζω πως η βαριά ενεργοβόρος βιομηχανία δεν έχει πολλά υποσχόμενη θέση στην Ευρώπη, και πως πιθανά θα έχει την τύχη της παρηκμασμένης κλωστοϋφαντουργίας. Όχι για το εργατικό κόστος, όπως εκείνη, αλλά για το ενεργειακό.
Το πρωτόχυτο αλουμίνιο, λόγω των υψηλών απαιτήσεων σε ενέργεια, παρομοιάζεται με ηλεκτρική ενέργεια μεταμορφωμένη σε στέρεη μορφή. Στην Ευρώπη, όταν στοχεύεις σε μεγαλύτερη ενεργειακή αυτονομία, και καθαρότερη ενέργεια, πασχίζοντας να το πετύχεις υπό το βάρος της αυξανόμενης ζήτησης, προφανώς ως η πιο κατάλληλη θυσία για ξαλάφρωμα αναδεικνύεται αυτό το ενεργειακό μέταλλο. Διαφορετικά, είναι σαν να επιμένεις να ονειρεύεσαι ορυζώνες στην έρημο, όταν δεν έχεις να πιεις νερό και το εισάγεις. Ειδικά όταν το πληρώνεις ακριβότερα από τους άλλους, γιατί συν τοις άλλοις το θες και καθαρό, είσαι ο πιο αδύναμος κρίκος, και αυτός που θα σπάσει στην επόμενη ύφεση του αλουμινίου, φαινόμενο που είναι ενδημικό στον κυκλικό αυτό κλάδο.
Ναι μεν οι εξωφρενικές τιμές της ενέργειας δε θα μείνουν για πολύ, αλλά η Ευρώπη θα έχει και πάλι υψηλότερο κόστος από την Αμερική και άλλες περιοχές του πλανήτη (Ρωσία, Μέση Ανατολή), όπου οι ανταγωνιστές κάνουν πάρτι με αυτές τις τιμές του αλουμινίου, τροφοδοτώντας επενδύσεις για αύξηση της παραγωγής εκεί. Στην από εδώ όχθη, να προβληματίσει πως ένας- ένας, οι παραγωγοί της Ευρώπης, ανακοινώνουν πως σβήνουν τα φουγάρα, ή πως περιορίζουν την παραγωγή. Και όταν δεν το κάνουν, ποντάρουν σε κρατική στήριξη παρουσιαζόμενοι ως στρατηγικός κλάδος. Η βοήθεια αυτή μπορεί να είναι αρκετή για την επιβίωση, αλλά δεν μπορεί να υποσχεθεί επαρκή επιχειρηματικά κέρδη. Για πόσο άραγε η ΔΕΗ, ή το κράτος, θα αντέχουν να πληρώνουν αυτό το βάρος;
Αναγνωρίζω πως ο Μυτιληναίος φέρεται να είναι ικανός επιχειρηματίας, και πως διαφοροποιείται σε νέους κλάδους, κάτι που μπορεί να τον βοηθήσει, αλλά εκτιμώ πως ούτως ή άλλως θα πονέσει την επόμενη πενταετία. Θα είχε νόημα να τον αγοράσω μόνο πολύ κάτω από τα ίδια κεφάλαια, για την πολύ επόμενη μέρα. Αυτή τη στιγμή, στα €15,87/μετοχη (κεφαλαιοποίηση: €2.2 δις) τον θεωρώ και ακριβούτσικο και με τα δύσκολα εμπρός του. Απορώ που οι αναλυτές τόσο τον έχουν ερωτευθεί τελευταία. Αν έπρεπε να στοιχηματίσω εναντίον μιας μετοχής της μεγάλης κεφαλαιοποίησης που θα υποαποδώσει του ΓΔ, αυτή θα ήταν ο Μυτιληναίος.
Μετά την κάποια εξάντληση, ένεκα του άνω σφυροκοπήματος, θα ήθελα να κλείσω αυτό το γιορτινό, κατά τα άλλα, άρθρο με θετική χροιά. Παρά τις παγίδες, θεωρώ τις μετοχές ως την καλύτερη μορφή επένδυσης μακροχρόνια, όταν υπάρχει επενδυτική και όχι κερδοσκοπική διάθεση. Οι ελληνικές μετοχές δεν αποτελούν εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα. Να έχετε όλοι μια υπέροχη χρονιά από όλες τις απόψεις, γεμάτη υγεία και χαρές.
Δημήτρης Κουτσουμπός
*Τα παραπάνω δεν αποτελούν συστάσεις για οποιαδήποτε χρηματιστηριακή συναλλαγή. Οι υπολογισμοί είναι αποτέλεσμα προσωπικής έρευνας και ενδέχεται να περιλαμβάνουν αστοχίες ή λάθη. Συνιστούν προσωπικές απόψεις που παρουσιάζονται για συζήτηση μεταξύ επενδυτών.
Χρόνια πολλά Καλή χρονιά!!
Καλή Χρονιά να έχουμε. Παιδιά στα σχόλια αφορμή είναι να γράψετε και εσείς επιλογές για το 22, και μετοχές που θεωρείτε πως είναι πολύ υποτιμημένες.
Καλημέρα. Επέτρεψε μου να διαφωνήσω για τον μυτιληναιο και ο λογις είναι ότι τα εργοστάσια του τα περισσότερα τα έχει κάνει πράσινα με μιδενικο κόστος ενέργειας. Άρα αυτό και μόνο πιστεύω ότι τον κάνει ανταγωνιστικο. Από την άλλη η εταιρεία από όσο γνωρίζουμε κατασκευάζει και έχει πάρα πολλά πάρκα είτε φωτοβολταϊκά είτε αιολικά. Νομίζω λοιπόν ότι δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από εταιρείες της Αμερικής. Να είστε καλά και καλή συνέχεια στο έργο σας.
Καλημέρα Αθανάσιε,
Δε νομίζω πως υπάρχουν μαγικές λύσεις. Το μέλλον όντως βρίσκεται σε αιολικά και φωτοβολταϊκά που συνεχώς φθηναίνουν, και ήδη έχουν καταστεί ανταγωνιστικότερα των συμβατικών πηγών.
Απλά θα πάρει καιρό, γιατί θα χρειαστούν μεγάλες επενδύσεις, και σιγά σιγά περιοριστικός παράγοντας θα είναι η γη και οι τοποθεσίες.
Για κάποιο διάστημα το φυσικό αέριο θα είναι η γέφυρα, και ο λόγος που πιστεύω πως η Αμερική θα έχει πλεονέκτημα είναι γιατί εκεί είναι υπο-προϊόν. Και καθώς τα πηγάδια πλησιάζουν την εξάντληση, όλο και περισσότερο αέριο βγαίνει που ψάχνουν να βρουν τι να το κάνουν, για αυτό οι τιμές του είναι τόσο χαμηλές εκεί. Και γενικά υπάρχουν πολλά μέρη στον κόσμο όπου υπάρχει αφθονία, αλλά είναι εγκλωβισμένο.
Λύση έρχεται να δώσει το LNG, το οποίο όμως βάζει μεγάλο καπέλο στο κόστος. Ο καπιταλισμός και η αγορά αφηνούν να επιβιώσει η πιο αποδοτική διαδικασία, και οδηγούν στον θάνατο ό,τι είναι λιγότερο αποδοτικό.
Λοιπόν, τι είναι πιο αποδοτικό, να μετατρέπεις και μεταφέρεις την ενέργεια για να την κάνεις αλουμίνιο, ή να την κάνεις αλουμίνιο, εκεί που υπάρχει η ενέργεια χωρίς να υποστείς το σοβαρό κόστος της μετατροπής σε LNG; Αυτή η θεμελιώδης πραγματικότητα νομίζω θα συνεχίσει να ισχυροποιεί τους παραγωγούς που βρίσκονται εκεί που υπάρχει αφθονία φθηνής ενέργειας.
Η Ελλάδα ήταν κάτι τέτοιο με το λιγνίτη, αλλά καθώς η ΕΕ επιβαρύνει τους ρύπους, αυτό έπαψε να ισχύει. Ίσως σε μια πενταετία ή δεκαετία να επανέλθουμε με φωτοβολταϊκά και αιολικά, ειδικά όταν ωριμάσουν οι offshore τεχνολογίες.
Καλησπέρα και καλή χρονιά Δημήτρη.
Νομίζω ένας τομέας που θα έχει ανάπτυξη τα επόμενα χρόνια θα είναι ότι έχει να κάνει με τον ηλεκτρισμό. Η ηλεκτρική ενέργεια θα παίξει σημαντικό ρόλο τις επόμενες δεκαετίες για τους γνωστούς λόγους (κλίμα, απεξάρτηση από πετρέλαιο, νέες τεχνολογίες). Ωστόσο επικεντρώνομαι όχι στους παραγωγούς ηλεκτρισμού όσο σε εταιρείες που σχετίζονται με τα υλικά/παρελκόμενα της ηλεκτρικής ενέργειας. Με ενδιαφέρει ιδιαίτερα ο κλάδος των κατασκευαστών καλωδίων. H Cenergy και η Nexans από την Ευρώπη και μια μικρή αξιόλογη από την Αμερική (Εncore Wire). Επίσης έχω τοποθετηθεί και στην Rexel (γαλλική) που είναι στην πραγματικότητα supermarket με είδη ηλεκτρισμού. Από τους εργολάβους ηλεκτρικών έργων ξεχωρίζω την MYR Group στην Αμερική. Αυτό που με προβληματίζει στον κλάδο είναι ακριβής σχέση της τιμής του χαλκού με την κερδοφορία τους. Αλλού η εξάρτηση είναι μεγάλη αλλού είναι μικρότερη. Εξαρτάται από το αντικείμενο της κάθε εταιρείας. Θα διάβαζα με ενδιαφέρον την άποψη σου για τον κλάδο.
Ωστόσο η βασική μου θέση στο χαρτοφυλάκιο είναι μια εταιρεία από την αγορά που ασχολείσαι η British American Tobacco που τοποθετήθηκα πριν 4 μήνες.
Καλή συνέχεια με υγεία.
Γενικά αυτό που με αποτρέπει να δω ζεστά αυτούς τους κλάδους είναι πως δουλεύουν με μικρά περιθώρια κέρδους (μιας και παράγουν commodities), και έπειτα πως στην Ελλάδα αυτό που είχα διαθέσιμο ήταν ο όμιλος Βιοχάλκο, που δε μου άρεσε ούτε η δομή (πολλές θυγατρικές, δικαιώματα μειοψηφίας), ούτε ο υψηλός δανεισμός.
Έπειτα λόγω των χαμηλών περιθωρίων και της επίδρασης των αποθεμάτων, πάντα μου φαινόταν δύσκολο να δω ποια ακριβώς είναι η επίδοσή τους. Πάντως, πιστεύω θα έχουμε έκρηξη επενδύσεων στις ανανεώσιμες, και ό,τι αφορά την ηλεκτρική ενέργεια. Σε αυτό θα συμφωνήσω μαζί σου.
Αντί για American British, γιατί δε προτιμάς Καρέλια;
Ευχαριστώ για τις επισημάνσεις που είναι χρήσιμες και έχουν προβληματίσει και εμένα.
Την BAT δεν την επέλεξα σε αντιπαραβολή με τον Καρέλια άλλα σε σχέση με την PMI και κατά πόσο ο κλάδος αξίζει για επένδυση. Η BAT έχει δεσπόζουσα θέση παγκοσμίως, μεγάλη γεωγραφική διασπορά και προσφέρει πολύ υψηλό και διατηρήσιμο μέρισμα. Επίσης τα εναλλακτικά προϊόντα της (ηλεκτρονικό τσιγάρο κλπ) βρίσκονται σε στάδιο ανάπτυξης με πολύ καλές προοπτικές. Βλέποντας λίγο τον Καρέλια δεν νομίζω ότι υπερέχει σε κάποιο σημείο τόσο σημαντικά (π.χ. δείκτες αποτίμησης) που θα άξιζε να τον προτιμήσω.
Σε κάθε περίπτωση το θέμα είναι νομίζω αν επενδύεις στον συγκεκριμένο κλάδο ή όχι. Παρά το γεγονός ότι κάθε χρόνο στις δυτικές κοινωνίες ο αριθμός των ανθρώπων που καπνίζουν μειώνεται οι συγκεκριμένες λίγες εταιρείες διαθέτουν ένα απαράμιλλο πλεονέκτημα. Είναι αδύνατο για πολλούς λόγους κάποιος νεοεισερχόμενος παίχτης να μπει στην αγορά. Αν σβήσει ο κλάδος θα σβήσει με τις εταιρείες που είναι τώρα στην αγορά, δεν υπάρχει χώρος για άλλους. Προσωπικά βεβαία πιστεύω ότι οι μεγάλες επιχειρήσεις θα επιβιώσουν στρεφόμενες παράλληλα σε νέα προϊόντα που θα έχουν να κάνουν με την προσωπική ευχαρίστηση των καταναλωτών αλλά και στον τομέα της κάνναβής.
Εκεί που υπερέχει ο Καρέλιας είναι στον ισολογισμό, με τα πολύ μεγάλα ταμειακά διαθέσιμα. Αν ποτέ κάνει κινήσεις να τα μοιράσει, ή προχωρήσει σε κάποια εξαγορά, οι αποδόσεις που θα προκύψουν θα είναι πολύ μεγάλες. Αφού λιμνάζουν, για την ώρα δε προσφέρουν κάποια αξία. Θα ήταν ευχής έργον αν μοίραζε όσα περισσότερα μπορεί από αυτά που παράγει.
Καλημέρα επειδή είστε αρνητικος για το ΜΥΤΛ με όλο το σεβασμο σας θυμίζω οτι είχατε στοιχηματίσει και στην πτώση της AMD ΑΠΟ ΤΑ 30$ και τώρα είναι 118.
Κ. Νεκτάριε,
Σας ευχαριστώ για την υπενθύμιση.
Πρώτα από όλα, είπε κανείς πως οι εκτιμήσεις μου πάντα θα επαληθεύονται; Και να ήταν μόνο η AMD (που έτσι κι αλλιώς δε με πόνεσε τόσο). Στα 20+ χρόνια που επενδύω, έχω κάνει αρκετές λάθος εκτιμήσεις και επιλογές που κατά καιρούς μου έχουν στοιχίσει.
Έπειτα, δεν στοιχηματίζω ακριβώς στην πτώση ή άνοδο μιας μετοχής, αλλά στην προσέγγιση των οικονομικών επιδόσεων, σε συνάρτηση με την τρέχουσα αποτίμηση. Στην AMD, δεν έχω αλλάξει τη γνώμη μου πως η επιτυχία των επεξεργαστών οφείλεται στην TSMC. Εκεί που φαίνεται τα προβλήματα να είναι πιο σοβαρά από ό,τι περίμενα, είναι στο στρατόπεδο της Intel. Επίσης, κάτι που έχει αλλάξει τα δεδομένα αποτίμησης είναι πως η εταιρεία χρησιμοποίησε την υπερτιμημένη μετοχή σαν νόμισμα, για να πληρώσει την εξαγορά της Xilinx, που της αποφέρει κέρδη, και που την σταθεροποιεί σαν εταιρεία. Καθιστά την κερδοφορία της σταθερότερη, και τον ισολογισμό της αμυντικότερο με τα νεα δεδομένα. Άρα, ελαχιστοποιούνται τα πολύ αρνητικά σενάρια, αλλά και τα πολύ θετικά σε μια αποτίμηση που είναι πολύ απαιτητική. Για να δούμε πως θα εξελιχθεί το έργο.
Αν, λοιπόν, παίξουμε αυτό το παιχνίδι (τα ίδια λέγατε για AMD, αλλά…), και εγώ θα σας πω τα έλεγα για τράπεζες, MIG κτλ… Θα κερδίσουμε, εγώ και εσείς, κάποια γνώση από όλο αυτό;
Αν όμως συζητήσουμε που και γιατί αστόχησα στην AMD, ή τι είδα σωστά, τότε κάτι θα μάθουμε.
Οπότε αν στην προκειμένη περίπτωση σας ενδιαφέρει o Μυτιληναίος, ας συζητήσουμε που διαφωνείτε με το σκεπτικό μου. Τότε, ίσως ανακαλύψω και ανακαλύψετε κάτι που να μας διαφεύγει.
Στο τελευταίο report που έβγαλε η Edison για την MYTILINEOS στις 14 Δεκεμβρίου, ο αναλυτής δίνει τιμή στόχο για την MYTILINEOS τα 24.00€ με την παραδοχή ότι το μεσοσταθμικό κόστος κεφαλαίου (WACC) είναι στο 7% και το terminal growth rate είναι στο 1%. Εχει υπολογίσει την μέση τιμή του αλουμινίου από το 2025 και μετά στα 2200 $/t και μέση τιμή του ευρωδόλαρου από φέτος και μετά το 1.20. Ο αναλυτής της Edison υπολογίζει ότι φέτος η MYTILINEOS θα βγάλει 163 εκ ευρώ κέρδη από 129 εκ ευρώ πέρσι, το 2022 θα βγάλει 261 εκ ευρώ και το 2023 305 εκ ευρώ. Αρα 261/142=1,83 ευρώ κέρδη/μετοχή και για ενα p/e=12 σημαίνει μετοχη στα 22 ευρώ
Αν η εταιρεία καταφέρει να βγάλει αυτά τα κέρδη που εκτιμά ο αναλυτής, η τιμή που λέτε φαίνεται οκ. Προσωπικά, αμφιβάλω πως μια εταιρεία στους κλάδους που δραστηριοποιείται ο Μυτιληναίος, μπορεί να συντηρήσει αποδόσεις κεφαλαίων ανώτερες του 10%.
Κλείνοντας ο ΜΥΤΛ ανακοινώνει κέρδη 2021 στο τέλος του Ιανουαρίου πρώτος από όλες τις εισηγμένες στο ΧΑΑ.
Καλησπέρα Δημήτρη,
Βρήκα το άρθρο σου πολύ ενδιαφέρον και ευχαριστώ που μοιράζεσαι μαζί μας τη γνώση, τις απόψεις σου και τις περιπέτειές σου. Προσωπικά μου άρεσε πιο πολύ απ’ όλα τα τελευταία σου.
Εγώ μιας και είμαι ακόμα αρχάριος συνεχίζω την επιμόρφωση με διάφορα βιβλία (έχοντας διαβάσει τα βιβλία που είχες προτείνει κάποτε και διάφορα που κατά καιρούς αναφέρεις) αλλά ακόμα έχω δρόμο μπροστά μου. Μια ιδέα για επόμενο άρθρο θα μπορούσε να είναι και αυτή, βιβλία απ’ τα οποία έμαθες αρκετά πράγματα (και ας μην είναι στο top-5). Αυτές τις μέρες διαβάζω το «Stocks for the long run» και μετά σειρά έχει το «A random walk down wall street».
Ξέχασες να αναφέρεις κ την περίπτωση Κρι-Κρι στο άρθρο σου που λογικά και εκεί είσαι κερδισμένος απ’ όσο θυμάμαι. Δίστασα να ανοίξω θέση τότε και όσο ανέβαινε έλεγα καλά να πάθω (αλλά ήταν αργά πλέον). Στη JUMBO νομίζω μαζί περίπου είχαμε ανοίξει θέση και παραμένω αισιόδοξος, απολαμβάνοντας τα μερίσματα όσο αναμένω την υπεραξία.
Έχω απ’ το καλοκαίρι και κάποιες μετοχές της Berkshire (αν κ η αποτίμηση της δεν είναι εύκολη υπόθεση) επειδή δεν ήταν πολύ ακριβή για την Αμερικάνικη αγορά (στο χρονικό σημείο που είμαστε). Μέχρι να μάθω τις αποτιμήσεις και το όλο sport καλύτερα , προτίμησα να τα επενδύσω εκεί μην προσδοκώντας την υπερ-απόδοση απλά κάτι σεβαστό σε απόδοση χωρίς μεγάλους κινδύνους καθίζησης και με μακροπρόθεσμο πλάνο. Και συναισθηματικοί λόγοι (value investing) ‘παίξανε ρόλο, αλλά και το γεγονός της μηδενικής φορολογίας για αμερικανική εταιρία (όχι growth -> όπου εκεί είναι κανόνας μεν αλλά το ρίσκο είναι μεγαλύτερο φυσικά) μιας και απουσιάζουν τα μερίσματα και η εισφορά αλληλεγγύης πλέον πάει προς κατάργηση. (Στον broker μου ,degiro -με custody account, υπάρχει και μια έξτρα χρέωση στα μερίσματα συνήθως στο 3% επι των μερισμάτων, αρκετά αποθαρρυντικό).
Τέλος, πρόσφατα αγόρασα και λίγες μετοχές της Prosus, πιο πολύ επηρεασμένος από μεγάλους value investors και όχι από προσωπική αξιολόγηση. Ξέρω δεν είναι η σωστή πρακτική απλά το έκανα και για επιμορφωτικούς λόγους.
ΥΓ. Ο Επαγγελματισμός σου ακόμα και στα σχόλια είναι υποδειγματικός. Συνέχισε έτσι.
Γεια σου Νίκο,
Σε ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια και χαίρομαι που γράφεις στα σχόλια. Αν θες θα μπορούσες να μας μεταδώσεις το πως σου φάνηκαν αυτά τα βιβλία. Γιατί όχι, ακόμα και μέσα από άρθρο εδώ, αν κάποια στιγμή βρεις χρόνο και το θελήσεις.
Η Κρι-Κρι παραμένει μικρή θέση στο χαρτοφυλάκιο. Αν συνεχίσει να εξελίσσεται καλώς σαν εταιρεία, θα καταλάβει με φυσικό τρόπο μεγαλύτερη θέση.
Πες μας αν θες λίγα επιφανειακά λόγια για την Prosus. Κατέχοντας μια εταιρεία είναι ο καλύτερος τρόπος να μάθεις για αυτή.
Δημήτρη καλησπέρα.
Αυτό το “να ονειρεύεσαι ορυζώνες στην έρημο” πολύ μου άρεσε! Στην πράξη αν η απαιτούμενη ενέργεια για το αλουμίνιο προέρχεται από τις ΑΠΕ τότε είναι πλεονέκτημα, αν προέρχεται από αγορά και μετατροπή ενέργειας είναι μειονέκτημα και πάλι πρέπει να υπολογίσει κανείς πόσο επηρεάζει. Πιστεύω ότι πολλοί λίγοι μπαίνουν σε τόσο βαθιά ανάλυση. Οι περισσότεροι, όπως κι εγώ για να είμαι ειλικρινής, παίρνουν τα καθαρά κέρδη και είτε υπολογίζουν P/E είτε κάνουν ένα DCF. Όλο αυτό ντύνεται με το στόρυ του καλού επιχειρηματία και των επερχόμενων κεφαλαίων στήριξης και δίνει “buy”. Μακροπρόθεσμα πιστεύω δεν θα χάσει κανείς, όμως μπορεί να δώσει μεγάλο διάστημα με στασιμότητα ή και αναταράξεις.
Ο Καρέλιας καλός μεν αλλά πολύ μετρητό και δεν ξέρω αν αυτό είναι πλεονέκτημα, κάτι πρέπει να βρει να το κάνει και δεν νομίζω ότι έχει περιθώρια για οργανική ανάπτυξη.
Τώρα, οι εταιρείες πληροφορικής γενικότερα (στο ΧΑ) είναι λιγάκι αίνιγμα. Αν κάνεις υπολογισμούς με τα κέρδη τελευταίας χρονιάς βγαίνουν σε σχετικά δίκαιη αποτίμηση. Αν βάλεις όμως μ.ο. τελευταίας πενταετίας δεν θα έδινες ούτε τα μισά.
Από ξένα εγώ επιμένω στην BABA (παρέα με τον Charlie Munger), αν κι εγώ διστάζω να κάνω τα double down που κάνει αυτός.
Η Prosus είναι μια καλή περίπτωση για να αποκτήσεις την Tencent με discount. Ο Pabrai είναι τρελός για την Tencent, αν δεις βίντεό του θα καταλάβεις. Για μένα όμως ο πυλώνας των επενδύσεων της Tencent δείχνει υπερτιμημένος. Έτσι την Prosus θα την επέλεγα περισσότερο για το κομμάτι που περιλαμβάνει όλες τις υπόλοιπες μετοχές με το explosive growth. Οι τύποι πρέπει να έχουν ταλέντο σε αυτό. Προς το παρόν δεν ξανοίγομαι.
Τέλος, θα ήθελα να σε ρωτήσω ποιο θεωρείς ότι είναι το καλύτερο βιβλίο γύρω από τον Buffett;
Καλησπέρα Γιάννη,
Απλά μιας και η Ευρώπη είναι ελλειμματική ενεργειακά, και αυτό που παράγει και μπορεί να παράξει εσωτερικά είναι οι ανανεώσιμες, οποιαδήποτε επιπλέον ενεργοβόρος δραστηριότητα ισοδυναμεί με επιπλέον εισαγωγές ενέργειας. Αν κάποια στιγμή οι φθηνές ανανεώσιμες γίνουν και άφθονες (θα πάρει χρόνια), και δεν είμαστε τόσο εξαρτώμενοι, η έντονα ενεργοβόρος βιομηχανία θα έχει νόημα. Απλά θα πάρει καιρό, γιατί η η ηλεκτρική ενέργεια θα πρέπει να σηκώσει και το βάρος της ηλεκτροκίνησης ή της θέρμανσης με αντλίες θερμότητας κτλ.
Στη Σοβιετία, κάποιος γραφειοκράτης με βάση τα παραπάνω θα αποφάσιζε τι διακόπτες θα κλείσει ή ανοίξει. Στην ελεύθερη οικονομία τους διακόπτες τους ανοιγοκλείνει το αόρατο χέρι. Κλείνει ο,τι είναι μη αποδοτικό και χρήσιμο, και γιγαντώνει αυτό που κάνει αποδοτικά τη δουλειά. Δεν το κάνει τέλεια, αλλά για την ώρα δεν έχουμε βρει κάτι καλύτερο.
Ο Καρέλιας θα είναι θαύμα για μας αν κάνει κάποια δυνατή επιστροφή.
Η πληροφορική με την ανάπτυξη που έχει, δεν έχει τρελά ακριβές αποτιμήσεις, όπως θα είχαν τέτοιες μετοχές στην Αμερική. Π.χ. αν πληρώνεις p/e:70, και η εταιρεία σταματήσει να αναπτύσσεται, θα χάσεις τα 6/7 του κεφαλαίου σου, χοντρικά. Εδώ αυτές που έχουμε, με ένα p/e:20, αν φρενάρουν, οκ θα χάσεις ένα 50%, αλλά αν διπλασιάσουν μεγέθη σε 3 χρόνια, θα είσαι κερδισμένος. Οπότε, πολλά έχεις να κερδίσεις, λίγα να χάσεις. Απλά, το 50% δεν είναι λίγο, αν αυτές οι εταιρείες γίνουν το μισό χαρτοφυλάκιο. Αφού δεν ξέρουμε το μέλλον, δεν είναι σίγουρα ευκαιρίες, αλλά δε μοιράζομαι την άποψη αυτών που λένε πως είναι πανάκριβές γιατί έχουν p/e:20, ή γιατί είναι 10 φορές τα ίδια. Μα αυτές οι εταιρείες είναι intangible. Οπότε για Entersoft, Epsilon Net, έναν πολλάπλασιαστή 20χ, τον βρίσκω και πιθανά φθηνό.
Η καλύτερη πηγή είναι τα γράμματα από το Partnership που είχε. Ήταν λιγότερο διάσημος, οπότε πρώτα από όλα μπορούσε να μιλήσει πιο ελεύθερα. Έπειτα, ήταν μικρότερος σε μέγεθος, και εμπειρία, άρα πιο κοντά στον επίδοξο μικρο-επενδυτή. Ο πολυ-δισεκατομυριούχος Μπάφετ έχει ενδιαφέρον, αλλά για να τον κατανοήσεις, ή ερμηνεύσεις, ώστε να αντιγράφεις επωφελώς στοιχεία του, θα πρέπει πρώτα να έχεις διαβάσει, κατανοήσει και εξασκήσει, τον εκατομυριούχο Μπάφετ για πολλά χρόνια. Αυτή είναι η άποψη μου.
Για να μπορείς να κάνεις ό,τι επικερδώς έκανε αργότερα (να βρίσκεις αυτό που αξίζει να πληρώσεις όσο όσο), πρέπει να έχεις εμπειρία 20 χρόνια +. Αλλιώς θα το κάνεις, θα πληρώσεις όσο όσο, αλλά πιθανότατα θα ανακαλύψεις πως αγόρασες κάτι που δεν άξιζε να πληρώσεις όσο όσο. Κοινώς, να βγει κανείς να ψάχνει για διαμάντια (που βρίσκονται μια φορά στα 10 χρόνια, παρεμπιπτόντως), αλλά αφού πρώτα μάθει να ξεχωρίζει τα διαμάντια από τα καθρεπτάκια. Δυστυχώς παίρνει χρόνια, δηλαδή μάλλον δεκαετίες.
Δε θέλω να μειώσω το θησαυρό που βρίσκεται στα Annual letters της Berkshire, απλά με ρώτησες τι είναι το καλύτερο. Αυτό,λοιπόν, δεν είναι βιβλίο: Πρώτα είναι τα γράμματα του στο partnership, και έπειτα τα letters της Berkshire.
Επίσης, κάτι που δεν είναι γραπτό, αλλά δίνει την δυνατότητα να πάρεις όλη την αύρα αυτού του ανθρώπου είναι βίντεο από τα AGMs της Berkshire και συνεντεύξεις-ομιλίες του.
Καλημέρα αν υποθέσουμε ότι ο ΜΥΤΛ βγάζει κέρδη 260 εκ. το 2022 όπως είπε στη ενημέρωση ποια τιμή στόχο θα δύναται ?
Συγνώμη Νεκτάριε για την καθυστερημένη απάντηση και έγκριση, τώρα υπέπεσε στην αντίληψή μου το σχόλιο.
Πραγματικά δυσκολεύομαι να αποδεχτώ πως μια εταιρεία που δραστηριοποιείται σε τόσο παραδοσιακούς κλάδους με ίδια κεφάλαια 1,5 δις μπορεί να καταφέρει κέρδη 260εκ., δηλαδή απόδοση ιδίων κεφαλαίων κάπου στο 17,5%. Αυτού του τύπου οι επιδόσεις είναι μπαφετικές.
Αν τώρα για λόγους που δεν μπορώ να καταλάβω, ο Μυτιληναίος μπορεί να τις καταφέρει, τότε όχι μόνο αξίζει ας πούμε με ένα δίκαιο πολλαπλασιαστή (3 δις, €20+ /μετοχή), αλλά πολύ παραπάνω γιατί αν έχει τη χρυσή συνταγή, εσωτερικά σε λίγα χρόνια θα σου υποσχεθεί φοβερές αποδόσεις ακόμα και αν τον αγοράσεις 2-3 φορές τα ίδια κεφάλαια. Άρα τότε και 5 και 10 δις, θεωρητικά θα έδινα.
Για μένα η προφανής απάντηση είναι πως δε θα πετύχει τέτοια μεγέθη, και πως αν τα πετύχει δε θα είναι διατηρήσιμα. Δεν θα τον μετρούσα λοιπόν για αυτά τα κέρδη, και δε θα έδινα περισσότερο από τα ίδια κεφάλαια.
Κάτι που ενισχύει την πεποίθηση πως τέτοιες αποδόσεις ιδίων κεφαλαίων δεν είναι εφικτές στο να είναι διατηρήσιμες, πέραν από αυτό που επιτάσσει η κοινή λογική (παραδοσιακός κλάδος), είναι το ίδιο το παρελθόν, που δείχνει έχει καταφέρει η εταιρεία ως τώρα. Λοιπόν, ιστορικά δεν έχει καταφέρει κάτι τέτοιο, κάτι που αποκαλύπτει τα όρια των δυνατοτήτων του.
Συγχαρητήρια φίλε Δημήτρη!
Μέσα απο τα χρόνια που σε γνωρίζω μπορώ να απολαύσω την αισθητή βελτίωση σου στην αρθρογραφία, στο σχολιασμό και στον τρόπο που προσεγγίζεις τις επενδύσεις. Εύγε φίλε μου!
Σε ευχαριστώ Πάνο για τα καλά λόγια!
Δημήτρη καλησπέρα, πώς σου φαίνεται η Royal Mail σε αυτά τα επίπεδα (ως value play);
Εμένα μου φαίνεται υποτιμημένη, εκτός αν τα καλά μεγέθη οφείλονται σε κάποια έκτακτη κερδοφορία.
Τα προβλήματα που έχει είναι κλασικά, ειδικά για βρετανική εταιρεία, οι μάχες με τα συνδικάτα για περιορισμό κόστους (απολύσεις, συντάξεις).
Καλημέρα Γιάννη,
Σκέψου πως ξεκίνησα να την αγοράζω στα 200p, και πως συνέχισα κατά την πανδημία μέχρι τα 130p+, που σημαίνει πως οι πιο φθηνές αγορές έγιναν στις 1,5 φορές τα σημερινά κέρδη. Πούλησα με κέρδη πριν τα και έως τα 200p.
Κυρίως γιατί εκείνη την περίοδο, όλα τα άλλα είχαν ξεφτιλιστεί (BT, Zytronic), ενώ η Royal Mail επιπλέον των προβλημάτων που αναφέρεις, είχε να ανταπεξέλθει στην αυξημένη ζήτηση σε parcels, για κάτι που δεν ήταν έτοιμη και που βραχυπρόθεσμα χτυπούσε τα αποτελέσματα.
Η μετοχή από τότε έχει διπλώσει, και δεν παίρνω θέση γιατί δεν έχω σαφή άποψη στο κρίσιμο αίνιγμα που η απάντησή του θα ήταν ο απόλυτος οδηγός για μια απόφαση. Αυτό είναι το εξής: Είναι η άνοδος των κερδών ένα secular trend, ή ένα cyclical trend, και αν είναι κάτι στη μέση, πόσο το ένα και πόσο το άλλο;
Λόγου χάρη ας πάρουμε τα δύο άκρα:
Α) Η όποια βελτίωση οφείλεται σε ευνοϊκές συνθήκες που θα αναστραφούν, καθώς επιστρέφουμε στην κανονικότητα, και καθώς τα υψηλά κέρδη ωθούν τον ανταγωνισμό και τα margins στο λεγόμενο “reversion to the mean”. Τότε το earnings power, είναι χαμηλότερο των σημερινών κερδών, οπότε το χαμηλό p/e, ακόμα και αν είναι μονοψήφιο δεν υποδηλώνει και την πιο τρομερή ευκαιρία. Σε αυτό το σενάριο, θα είχαν νόημα αγορές σε χαμηλότερες τιμές, ειδικά αν επιβάλεις κάποια έκπτωση λόγω των προβλημάτων που αναφέρεις παραπάνω.
Β) Η βελτίωση αφορά ένα trend που έχει προοπτικές να συνεχιστεί. Δηλαδή η εταιρεία με επιτυχία να κρατήσει τα μερίδια, να εκμεταλλευτεί την αυξημένη δραστηριότητα, που επίσης προκαλεί οικονομίες κλίμακας και αυξάνει τα περιθώρια κέρδους. Αν αυτό είναι ένα secular trend, που αφορά τόσο την πορεία των πωλήσεων, όσο και των περιθωρίων κέρδους, τότε τα κέρδη σε 5 χρόνια θα είναι πολύ υψηλότερα και από ό,τι σήμερα. Οπότε πληρώνοντας ένα μονοψήφιο p/e, έχεις να κάνεις με καρα-ευκαιρία.
Αν, λοιπόν, είχα την πεποίθηση πως το B είναι αρκετά πιθανό, θα έλεγα πως η μετοχή είναι φθηνή. Δεν νιώθω τόσο μεγάλη σιγουριά, και φοβάμαι το Α, οπότε μένω εκτός. Να πω την αλήθεια δεν είχα πάρει γραμμή πόσο πολύ έχουν αυξηθεί τα κέρδη. Ευχαριστώ που μου τη θυμίζεις την περίπτωση.
Δημήτρη, σε ευχαριστώ για την απάντηση και το χρόνο σου!
Δημήτρη καλησπέρα, ποια η γνώμη σου για μερισματοφόρες συντηρητικές μετοχές, όπως ΜΟΗ, ΕΛΛ ή και ξένες BATS.L, BNB.BR? Το λέω ως στρατηγική αντιστάθμισης του πληθωρισμού μέχρι να εντοπιστεί κάποια καλή ευκαιρία, οπότε εκεί πουλάς τη μερισματοφόρα (ακόμη και με μια μικρή χασούρα αν έχει πάει αντίθετα) και τα βάζεις στην καινούργια σου ιδέα.
Την ΕΛΛ δυσκολεύομαι να την αποτιμήσω. Είναι περίεργη περίπτωση, έχεις καταλάβει από τι θα εξαρτηθεί η μερισματική πολιτική; Την διατηρούσα όταν ήταν χαμηλότερα, τώρα δεν ξέρω. ΜΟΗ, μου φαίνεται πως αν κάνεις smooth τα κέρδη για την κυκλικότητα, δε βγαίνει καμιά τρομερή ευκαιρία. Είχα πάρει όταν ήταν στα 7-8, πούλησα στα επίπεδα που είναι σήμερα.
Αντί για BATS, όπως είπα παραπάνω, προτιμώ Καρέλια.
Κοίτα στις αποτιμήσεις που είναι π.χ. ΦΛΕΞΟ, Jumbo, Καρέλια, δεν είναι οι ευκαιρίες του αιώνα, αλλά σαφέστατα τις προτιμώ από το ρευστό.
Σε ευχαριστώ πολύ για τις απαντήσεις σου Δημήτρη!
Όποια ενημέρωση έχω για την Ελλάδος είναι από αυτό εδώ το thread
http://mitarola.blogspot.com/2013/05/blog-post_23.html?m=1
Όσον αφορά τον Καρέλια, αν και τον παραδέχομαι ως εταιρεία, έχει τόσο πολύ μετρητό που θα του το φάει ο πληθωρισμός στο τέλος.
Η Φλέξο είχε πολύ καλή κερδοφορία φέτος. Θέλει λίγο προσοχή μόνο για το αν θα επηρεαστούν τα κόστη της από την άνοδο του πετρελαίου και του πληθωρισμού γενικότερα.
Καλησπέρα σε όλους! Θα ήθελα να αφήσω ένα επενδυτικό σχόλιο για να ακούσω και τις απόψεις των φίλων του blog.
Τον τελευταίο καιρό έχει γίνει πολύ ψυχοφθόρο να αναλώνει κανείς ατελείωτες ώρες χωρίς αποτέλεσμα. Και όταν λέω χωρίς αποτέλεσμα εννοώ χωρίς να μπορεί να βρει μια πραγματική ευκαιρία.
Για μένα στο σημείο αυτό υπάρχουν τρεις στρατηγικές:
1. Αγορά εταιρειών που κάποιος θεωρεί καλές και ξέχασμα στο μπαούλο. Ξεχνάς τα λεφτά σαν να τα έχασες και συνεχίζεις απ’ το μηδέν. Ακόμη κι αν η αγορά κρασάρει κάποια στιγμή και βρεθείς στο -80 ή -90% δεν θα πρέπει να κάνεις τίποτα απολύτως. Αν θελήσεις να αγοράσεις θα πρέπει να βάλεις καινούργια χρήματα. Η στρατηγική αυτή είναι πολύ δύσκολη γιατί αν συμβεί μια τόσο μεγάλη πτώση και σε κρατήσει στα χαμηλά για 3-4 χρόνια τότε πολύ πιθανόν να συνθηκολογήσεις στο χαμηλότερο σημείο. Ενδεχόμενο κρασαρισμα που θα οφείλεται σε ύφεση θα συνοδεύεται από μονίμως κακές ειδήσεις και αρνητική κερδοφορία. Στην κατηγορία αυτή θα βοηθούσε ίσως η κατοχή μετοχών χαμηλής εμπορεύσιμοτητας.
2. All out (ή έστω 75-80% out για de-FOMO), διατήρηση των μετρητών και όταν κάποια στιγμή η αγορά κρασάρει σε 2,3 ή 5 χρόνια τότε μπαίνεις all-in για μεγάλες αποδόσεις που θα αντισταθμίσουν τη μείωση της αγοραστικής δύναμης όλα αυτά τα χρόνια που θα κάθεσαι στο μετρητό. Κι εδώ επίσης “Easier said than done!”.
3. All out, επένδυση σε real estate (αγορά ακινήτου) με δανεισμό και όταν κάποια στιγμή κρασάρει η χρηματιστηριακή αγορά, τότε ξεκινάς να χτίζεις μικρές θέσεις με τα καινούργια διαθέσιμα. Τα πλεονεκτήματα εδώ είναι η διατήρηση της αγοραστικής δύναμης, η μόχλευση με χαμηλό ρίσκο αλλά και στο χαμηλότερο κόστος, καθώς επίσης και η προστασία από συναισθηματικές ταλαντεύσεις.
Γιάννη, συγνώμη για τη καθυστερημένη απάντηση. Τώρα είδα αυτά τα δυο σου σχόλια.
Το cash που κρατά κανείς, όντως μπορείς να το δεις κάπως έτσι. Αν έρθει μια κατάρρευση τύπου 2008, τότε αφού θα μπορείς να πάρεις εταιρείες με μεγάλες εκπτώσεις, θα μπορείς να διπλώσεις με τριπλώσεις αυτά τα χρήματα. Η αγορά μπορεί να αργήσει να το αποτυπώσει, αλλά στην ουσία τα κέρδη γεννιούνται στις φθηνές αγορές, οπότε άπαξ και έχει αγοράσεις με τέτοιες εκπτώσεις το cash που κρατάς γίνεται x2-x3.
Πολύ καλό ακούγεται, αλλά το πρόβλημα είναι πως ωσότου έρθει κάτι τέτοιο μπορεί να περάσουν 5 ή και παραπάνω χρόνια. Οπότε με ρευστό να λιμνάζει, θα απωλέσεις προσόδους που ανάλογα με τις ευκαιρίες που υπάρχουν, μπορεί να ισοδυναμούν με αυτό το χ2-χ3. Οπότε είναι μια ή άλλη.
Αυτό είναι απρόβλεπτο, αλλά μεγάλη συχνότητα κρίσεων θα αποδείξουν την πρώτη στρατηγική πιο προσοδοφόρα, ενώ αν οι κρίσεις αργούν 7+ χρόνια, η δεύτερη στρατηγική είναι προτιμότερη.
Προσωπικά προτιμώ κάτι το υβριδικό. Θέλω να είμαι τουλάχιστον 60-70% επενδεδυμένος, κάτι που προσαρμόζω ελαφρά προς τα πάνω ή κάτω, ανάλογα με την παρουσία ευκαιριών. Έχω φτάσει σε σημεία να κρατάω υπερβολική ρευστότητα, που ενώ δε μου βγήκε άσχημα, θεωρώ πως δεν ήταν συνετό. Το καλοκαίρι του 2019 έφτασα την ρευστότητα στο 60%, γιατί δε μου άρεσε τίποτα στο ελληνικό χρηματιστήριο. Μετά από λίγους μήνες βρήκα διεξόδους, και ειδικά με corona μπόρεσα να ξανά διοχετεύσω τα μετρητά σε ευκαιρίες.
Τώρα, αν το χαρτοφυλάκιο ήταν μικρό, και είχα τη δυνατότητα μέσα από ένα σίγουρο μισθό (π.χ. δημόσιος υπάλληλος) να προσθέτω ένα 10% το χρόνο, θα ήμουν συνέχεια κοντά στο 100% μετοχές. Αν ερχόταν μια κρίση θα την αξιοποιούσα με το νέο χρήμα, και αν οι χαμηλές τιμές κρατούσαν για καιρό, ακόμα καλύτερα. Αλλά αν το χαρτοφυλάκιο έχει μεγαλώσει, και η δυνατότητα να προσθέτω κεφάλαια είναι μικρή, προτιμώ να είμαι στο 70-30.
Με αυτό τον τρόπο επιλέγω κάτι το υβριδικό, αλλά πιο κοντά στην δεύτερη στρατηγική. Δηλαδή να βάζω τα κεφάλαια να δουλεύουν και όχι να λιμνάζουν για την ευκαιρία του αιώνα. Και κρατάω λογική ρευστότητα, για το αν έρθει μια άγρια κρίση.
Σε κάτι που με βοηθά η ρευστότητα είναι η ευκολότερη διαχείριση του χαρτοφυλακίου. Αν είσαι στο 100%, για οτιδήποτε αγοράζεις πρέπει να βρεις τι θα πουλήσεις, οπότε η σκέψη πρέπει να είναι διπλή. Οκ είναι αυτό, γιατί σαν επενδυτές πρέπει να σκεφτόμαστε με το κόστος ευκαιρίας. Αλλά κάποια ρευστότητα λειτουργεί σαν buffer, δηλαδή βρίσκω την ευκαιρία και δεν πρέπει άμεσα να πουλήσω κάτι άλλο. Δεν εκβιάζομαι να χαλάσω μια παλιά ιστορία γιατί βρέθηκε μια ευκαιρία, μπορώ να αφήνω τις ιστορίες να εξελίσσονται ανεξάρτητα. Ε, αν βρω καρά ευκαιρίες, θα εκβιάσω και αναγκαστικές πωλήσεις, αλλά θέλω να έχω κάποιο buffer, ώστε να μην εκβιάζομαι συνεχώς. Με αυτό τον τρόπο η αγορές και οι πωλήσεις είναι πιο ανεξάρτητες και ψύχραιμες.
Σκέφτομαι με τη λογική του κόστους ευκαιρίες και παίρνω τις αποφάσεις με αυτό το κριτήριο, αλλά δεν εκβιάζομαι να λειτουργώ έτσι, και έχω μια χρονική ευελιξία.
Χρόνια Πολλά σε άλλους, ποια είναι η γνώμη σας σχετικά με την εταιρεία Epsilon Net για την μετέπειτα πορεία της, πρόσφατα έκανε νέο υψηλό 7,52 ευρώ έγινε διανομή εκεί από τα 7 εως 7,52 ? δεδομένου ότι σήμερα που σας γράφω η τιμή της είναι στα 6,7 ή θα συνεχιστεί η άνοδο της ;
Χρόνια Πολλά Τριαντάφυλλε,
Δεν έχω καμία ιδέα για το τι μπορεί να κάνει η τιμή μιας μετοχής. Αυτό βραχυπρόθεσμα καθορίζεται από την ψυχολογία. Το μόνο που με απασχολεί είναι να μπορώ να πάρω σε μια τιμή που να είναι κάτω από την αξία. Μετά αφήνω το χρόνο να κάνει την δουλειά του.
Ποια είναι η αξία; Ούτε αυτό είναι σίγουρο, αλλά τουλάχιστον το προσεγγίζει ένας επενδυτής, ώστε στατιστικά το αποτέλεσμα μέσα στα χρόνια να είναι καλό. Γράφω, λοιπόν τη σκέψη μου όσον αφορά την ετκίμηση της αξίας παραπάνω:
——
Η πληροφορική με την ανάπτυξη που έχει, δεν έχει τρελά ακριβές αποτιμήσεις, όπως θα είχαν τέτοιες μετοχές στην Αμερική. Π.χ. αν πληρώνεις p/e:70, και η εταιρεία σταματήσει να αναπτύσσεται, θα χάσεις τα 6/7 του κεφαλαίου σου, χοντρικά. Εδώ αυτές που έχουμε, με ένα p/e:20, αν φρενάρουν, οκ θα χάσεις ένα 50%, αλλά αν διπλασιάσουν μεγέθη σε 3 χρόνια, θα είσαι κερδισμένος. Οπότε, πολλά έχεις να κερδίσεις, λίγα να χάσεις. Απλά, το 50% δεν είναι λίγο, αν αυτές οι εταιρείες γίνουν το μισό χαρτοφυλάκιο. Αφού δεν ξέρουμε το μέλλον, δεν είναι σίγουρα ευκαιρίες, αλλά δε μοιράζομαι την άποψη αυτών που λένε πως είναι πανάκριβές γιατί έχουν p/e:20, ή γιατί είναι 10 φορές τα ίδια. Μα αυτές οι εταιρείες είναι intangible. Οπότε για Entersoft, Epsilon Net, έναν πολλάπλασιαστή 20χ, τον βρίσκω και πιθανά φθηνό.
——
Ανεξάρτητα από τα παραπάνω μια μετοχή σε διάστημα μηνών μπορεί να κάνει τα πάντα. Από το να πέσει 60-70%, έως να διπλώσει. Αυτό δεν είναι κάτι που με απασχολεί. Φυσικά θα με βάλει σε σκέψεις για πιθανή αγορά ή πώληση, αλλά αφότου συμβεί. Αυτό που κυρίως με απασχολεί είναι έως που θα φτάσει η ανάπτυξη των μεγεθών (πωλήσεις, κέρδη).