FF Group: Η στιγμή της αποτυχίας…

του Δημήτρη Κουτσουμπού

Κατά καιρούς σας έχω παρουσιάσει επενδυτικές ιδέες που αποδείχτηκαν εξαιρετικά επιτυχείς. Παράλληλα, το προσωπικό μου χαρτοφυλάκιο έχει υπεραποδώσει σημαντικά της ελληνικής αγοράς, όπως ειδικότερα οι συνδρομητές του newsletter θα γνωρίζετε. Έτσι, η ιστορία της FF (ΦΦΓΚΡΠ), με τη “κινέζικη” λογιστική απάτη και την κατάρρευση της μετοχής, φαίνεται σαν μια σκοτεινή κηλίδα. Παρά ταύτα, είναι μια ευκαιρία να αναδειχθεί, πως ακόμα και μια καλή επενδυτική πορεία δεν είναι κενή από λάθη και αποτυχίες. Ίσα ίσα, θα έλεγα πως οι αποτυχίες είναι δώρα και συστατικά για την μακροπρόθεσμη επιτυχία και πρόοδο.

Η πρώτη αντίδραση μπροστά στην απώλεια κεφαλαίου, είναι συναισθηματική, και μάλλον περιέχει μεγάλη δόση από σκέψεις μετάνοιας. “Γιατί επένδυσα σε αυτή τη μετοχή;”. “Γιατί δεν έδωσα την απαιτούμενη προσοχή στα σημάδια κινδύνου που εντόπισα;”. “Τι καλά που θα ήταν αν είχα υπάρξει πιο συντηρητικός;” Ταυτόχρονα, οδηγεί σε ορισμένη απώλεια αυτοπεποίθησης, και ωθεί τον επενδυτή να γίνει πιο επιφυλακτικός στις επόμενες επιλογές και αποφάσεις του, σε σημείο που αν δε καταφέρει να αλλάξει αυτή του την ψυχοσύνθεση, να κινδυνεύει να πάρει τα λάθος μαθήματα, ή ακόμα και να απορρυθμίσει την επενδυτική του συμπεριφορά και στρατηγική. Εδώ, λοιπόν, χρειάζεται ψυχραιμία και ψυχική δύναμη.

Ας ξεκινήσω, λοιπόν, από μια ανακουφιστική σκέψη για πάρω κάποιο θάρρος. Αυτή αφορά την υπενθύμιση του μαθήματος του πόσο σημαντικη είναι η διαφοροποίηση σε ένα χαρτοφυλάκιο. Και είναι για μένα ανακουφιστική η σκέψη αυτή, γιατί ευτυχώς ύστερα από τόσα χρόνια επένδυτικής δραστηριότητας, είμαι από αυτούς που διασπείρουν υπερβολικά σε σχέση με άλλους value investors. Και διασπείρω έντονα (20-30 εταιρείες) όχι μόνο για να προστατευτώ υπό καθαρά επενδυτικούς όρους — αφού ακόμα και 10 διαφορετικές μετοχές αρκούν για αυτό, αλλά κυρίως για να μπορώ να διατηρώ τη ψυχραιμία μου, ακόμα και όταν μια μου επιλογή οδηγείται σε ολοκληρωτικές απώλειες. Μάλιστα, τελευταία είδα ένα video του γνωστού επενδυτή Mohnish Pabrai, που μεταξύ άλλων έλεγε πως έχει αλλάξει γνώμη για τη σημασία της έντονης υπερσυγκέντρωσης σε ένα χαρτοφυλάκιο, της οποίας ήταν υποστηρικτής. Μάλιστα καλούσε τους αναγνώστες του βιβλίου του να αγνοήσουν εκείνο το κεφάλαιο στο οποίο την υποστήριζε.

Βέβαια, καλύτερα θα ήταν να προχωρήσουμε από τις βολικές σκέψεις και αυτό που κάναμε καλά, σε πιο δυσάρεστες ή άβολες σκέψεις, που συνήθως είναι πιο χρήσιμες. Και μια τέτοια είναι πως αν αν θέλουμε να γινόμαστε καλύτεροι, οφείλουμε να αναλαμβάνουμε την προσωπική μας ευθύνη. Οπότε, ακόμα και σε ιστορίες απάτης, ας αναρωτηθούμε: Εγώ σαν επενδυτής έκανα κάτι λάθος; Και αν ναι, ποιο είναι αυτό; Τι θα μπορούσα να κάνω καλύτερα στο μέλλον; Σαφώς, δεν ευθυνόμαστε για τις συμπεριφορες των άλλων, ευθυνόμαστε όμως στο βαθμό που δεν προστατευθήκαμε έναντι αυτών.

Δεν μπορούμε να ελέγξουμε την βροχή, αλλά μπορούμε να επιλέξουμε πότε θα κρατήσουμε ομπρέλα. Ένα αυτόματο, μα βιαστικό, συμπέρασμα είναι να βρούμε τους εαυτούς μας λάθος επειδή δεν κρατήσαμε ομπρέλα όταν έβρεξε ή επειδή την κρατήσαμε όταν είχε λιακάδα. Ας φανταστούμε ένα σενάριο κατά το οποίο η πιθανότητα βροχής είναι 10%, όπου ορθολογικά σκεπτόμενοι επιλέγουμε να εκτεθούμε στη λιακάδα, αλλά όπου τελικά το απίθανο αποτέλεσμα της βροχής έρχεται. Εκ των υστέρων είναι πασιφανές πως τη δεδομένη στιγμή θα ήταν πιο προσοδοφόρο να είχαμε κρατήσει την ομπρέλα. Θα ήταν όμως η σωστή απόφαση; Σαφώς και όχι, γιατί αν παίρναμε την απόφαση αυτή 10 φορές, στις 9 θα ήμασταν χαμένοι. Εκ του αποτελέσματος κρινόμαστε, αλλά η ορθότητα των αποφάσεών μας καλό είναι να κρίνεται σε ολιστική βάση.

Ένα ευαίσθητο σημείο είναι πως οι μηχανισμοί, οι μέθοδοι ή οι πληροφορίες που διαθέτουμε δεν είναι ικανές πάντα να δίνουν μια αξιόπιστη απάντηση για τις πιθανότητες του ενός ή του άλλου σεναρίου. Τι είναι γνωστό και τι άγνωστο, τι είναι τυχαίο και τι προβλέψιμο; Αυτό που για εμένα, τον απλό επενδυτή, ή για τον άνθρωπο είναι άγνωστο, και προσεγγίζεται πιθανοτικά, για έναν άλλο πραγματικό ή φανταστικό παρατηρητή ίσως είναι πλήρως γνωστό, προβλέψιμο και κατανοητό. Φιλόσοφοι, επιστήμονες ή πνευματικοί, έχουν εντρυφήσει και έχουν περισσότερα να πουν επ’ αυτων. Ο επενδυτης, όμως, είναι αυτός που είναι εκτεθειμένος να το ζει στο “πετσί” του και να το καλλιεργεί. Και τούτο, γιατί καταβάλει μεγάλη προσπάθεια να αναλύσει το περιβάλλον και εκτιμήσει το μέλλον, στη συνέχεια εκτίθεται πραγματικά, και έπειτα λαμβάνει συνεχή ανατροφοδότηση. Και αν δεν καταφέρει να αναπτύξει την απαιτούμενη φιλοσοφία και επενδυτική στάση, δε θα επιβιώσει ως επενδυτής. Για αυτό είναι τόσο κρίσιμο ο καθένας μας να αντιληφθεί πόσο απέραντο είναι το άγνωστο. Ύστερα, να μάθει το σέβεται, αντιλαμβανόμενος τα δικά του όρια, και έπειτα να βρει τρόπους να το προσσεγγίσει και αντιμετωπίσει.

Από εκεί και πέρα, άλλος μπορεί να ανακαλύψει πως είναι περισσότερο επικερδές να αντιμετωπίζει “περίεργες” καταστάσεις σαν της FF, στατιστικά, και άλλος να καταλήξει πως είναι καλύτερο να απέχει. Προσωπικά σέβομαι το άγνωστο, αλλά η προσωπική εμπειρία μου έχει δείξει πως λειτουργεί θετικά το να εμπλέκομαι ακόμα και σε καταστάσεις με μεγάλη θολερότητα όταν υπάρχει το κατάλληλο risk-reward. Ακόμα και όταν έχω υποστεί ολοκληρωτικές απώλειες που και που, τα κέρδη από τις υπόλοιπες επιτυχείς επιλογές τις έχουν υπερκαλυψει. Αν ήμουν πολύ επιφυλακτικός στον κίνδυνο και το άγνωστο, θα είχα υποστεί λιγότερες απώλειες, αλλά δε θα είχα εκτεθεί και σε υψηλότερες αποδόσεις.

Δεν τα λέω αυτά για να χρυσώσω το χάπι αυτής της αποτυχίας. Ίσα ίσα, η ιστορία της FF θα είναι αφορμή να δώσω απαντήσεις σε ερωτήματα όπως τα παρακάτω, που τελικά θα με βοηθήσουν να βελτιωθώ.

  • Θα μπορούσα να εκτιμήσω πιο αξιόπιστα τις πιθανότητες ενός λογιστικού σκανδάλου σε αντίστοιχες περιπτώσεις στο μέλλον; (Ήδη ένας αναγνώστης μου πρότεινε ένα ενδιαφέρον βιβλίο. Τον ευχαριστώ και δημόσια)
  • Παραβίασα κάπου τους κανόνες μου; Φαίνεται πως όχι.
  • Μεταβάλλοντας τους κανόνες και τη στρατηγική προς το συντηρητικότερο, θα ήταν κάτι που θα προσέδιδε ή αφαιρούσε αξία και μελλοντικές αποδόσεις;

Πριν από λίγους μήνες έγραφα στο “5 μετοχές για έξυπνους επενδυτες” τα εξής για την FF.

Αυτό που πραγματικά φοβίζει, είναι πως η FF δεν είναι μια εταιρεία της μικρής κεφαλαιοποίησης, όπου αστοχίες της αγοράς συμβαίνουν συχνά. Βρίσκεται στην επιφάνεια, οπότε ο επενδυτής πρέπει να σέβεται περισσότερο τη γνώμη της αγοράς, που ίσως γνωρίζει κάτι περισσότερο και δεν έχει απλώς παρεξηγήσει. Όπως και να έχει, νομίζω πως σε αυτή τη τιμή, μόνο ένα ενδεχόμενο “λογιστικό” σκάνδαλο ή κάτι καταστροφικό για την εταιρεία, θα έκανε την επένδυση ζημιογόνα.

Μήπως, λοιπόν, θα όφειλα να δείξω λίγη περισσότερη προσοχή και να έχω εστιάσει περισσότερο στη μακροχρόνια απουσία χρηματικών ροών μιας και υποπτευόμουν την πιθανότητα λογιστικού σκανδάλου; Μήπως θα έπρεπε να αναζητήσω μια πιο πειστική απάντηση ή να να σιγουρευτώ ακόμα περισσότερο πως η FF δεν είναι ένα “value trap”;

Σε κάθε περίπτωση, θα έλεγα πως η διαδικασία της αυτοαξιολόγησης και αυτοκριτικής καλό είναι να γίνεται υπό ψυχική ηρεμία και εφόσον τα δεδομένα έχουν γίνει στέρεα. Για παράδειγμα, στην FF θα χρειαστεί λίγος χρόνος ακόμα, για να δούμε τι ακριβώς έχει συμβεί. Δεν υπάρχει  λόγος για βιασύνη. Θα έρθει η στιγμή που θα μπορούμε να αναφερθούμε με λεπτομέρειες στην υπόθεση.

Εν κατακλείδι, ας αναλαμβάνουμε την ευθύνη των επιτυχιών ή αποτυχιών και ας προσπαθούμε να εντοπίσουμε τα λάθη μας δίχως ενοχές ή εγωισμό, ώστε να μας δίνεται η ευκαιρία να γινόμαστε καλύτεροι. Χρειάζεται  γαλήνη μα και εξέταση εις βάθος, γιατί πέρα από τους ψυχολογικούς παράγοντες που δε μας αφήνουν να δούμε καθαρά, η σχέση ενέργειας και αποτελέσματος είναι συχνά πολύπλοκη και παραπλανητική. Για αυτό η προσσέγγισή μας απαιτείται να είναι αναλυτική, ολιστική, σε μακροπρόθεσμη βάση, και όχι βραχυπρόθεσμη ή αποσπασματική.

Δημήτρης Κουτσουμπός

*Τα παραπάνω δεν αποτελούν συστάσεις για οποιαδήποτε χρηματιστηριακή συναλλαγή. Οι υπολογισμοί είναι αποτέλεσμα προσωπικής έρευνας και ενδέχεται να περιλαμβάνουν αστοχίες ή λάθη. Συνιστούν προσωπικές απόψεις που παρουσιάζονται για συζήτηση μεταξύ επενδυτών.

 

3 comments on “FF Group: Η στιγμή της αποτυχίας…

  1. Ο/Η Γιώργος λέει:

    Συγχαρητήρια Δημήτρη για την ικανότητα αυτοκριτικής που διαθέτεις και την κριτική σου σκέψη που σε οδηγεί εκεί. Είναι το μεγαλύτερο προσόν θωρώ.
    Καλή συνέχεια σε όλα σου τα εγχειρήματα, η επιτυχία σου είναι δεδομένη γιατί έχεις έναν επιτυχημένο εγκέφαλο.
    Σε ευχαριστώ.

  2. Ο/Η Dimitri λέει:

    κ. Δημήτρη σχετικά με την ΦΦ θα έλεγα ότι τα red flags ήταν πάρα πάρα πολλά. Είχα διαβάσει το αρθρο σας πριν την καταρευση και σας είχα παραθέσει ένα άρθρο από τους Financial Times του 2015. Οποιοσδήποτε είχε διαβάσει εκείνο το άρθρο και είχε δει την απάντηση του ceo της εταιρίες θα έπρεπε να είχε δει πουλήσει ότι μετοχή είχε στην εταιρεία! Βέβαια αυτά τα λέω με hindsight αλλά όντως σκεφτόμουν τότε να αγοράσω και δεν το έκανα για αυτά ακριβώς που διάβασα. Θα έλεγα ένα lesson learnt θα ήταν 1) ότι όταν κάνουμε μια λάθος επιλογή (π.χ. αγορά ΦΦ) να είμαστε έτοιμοι να την κάνουμε challenge οποιαδήποτε στιγμή αντί να βρίσκουμε λόγους να ισχυροποιησουμε την επιλογή μας 2) η ικανότητα και αξιοπιστία της διοίκησης παίζει μεγάλο ρόλο (δηλαδή όχι μονο οι αριθμοί..)

  3. Ο/Η Christos λέει:

    Οι επενδυτές εκ φύσεως αναλαμβάνουν ρίσκα και είναι έτοιμοι να φάνε τα μούτρα τους. Κανένας δεν μπορεί να προσάψει κάτι σε αυτή την “συνήθεια”.

    Ωστόσο, αυτό που μου κάνει εντύπωση εντρυφώντας όλο και περισσότερο στην απάτη αυτή ειναι το εξής: Kανένας ελεγκτικός μηχανισμός, είτε κρατικός (ΕΚ, Υπουργείο, ΕΧΑΕ, κλπ) είτε ιδιωτικός (mutual fund managers εγχώριων τραπεζών, κλπ) δεν αντιλήφθηκε τι συμβαίνει και δεν άλλαξε επενδυτική στάση απέναντι στην FF (μέχρι και τον 5/2018 FF=βαρύ χαρτί Χ.Α.). Είναι απίστευτο…. Και πως τελικά έγινε αντιληπτό ? Από ένα hedge fund το οποίο σκάλισε την εταιρεία, ταξίδεψε να βρει τα καταστήματα-φαντάσματα και έθεσε αμφιβολίες.

    Από ένα hedge fund, και όχι από κάποιον ελεγκτικό μηχανισμό !!!
    Eδώ η αγορά παρακαλούσε την Επιτροπή να θέσει υπό αναστολή διαπραγμάτευσης την μετοχή, και η Επιτροπή έκανε την δύσκολη, το σκέφτονταν, και τελικά το έκανε.

    Συμφωνώ με το σχόλιο του Δημήτρη “Ένα ευαίσθητο σημείο είναι πως οι μηχανισμοί, οι μέθοδοι ή οι πληροφορίες που διαθέτουμε δεν είναι ικανές πάντα να δίνουν μια αξιόπιστη απάντηση για τις πιθανότητες του ενός ή του άλλου σεναρίου”, είμαστε επενδυτές άλλωστε. Αλλά δεν χρειάζεται να είμαστε περίπλοκοι – η QCM έστησε την κατηγορία της σε στοιχεία διαδικτύου, σε δημοσιοποιημένα μεγέθη της εταιρείας και στην κοινή λογική επενδυτή – τίποτα από αυτά δεν λείπει από τον καθένα μας.

    Γιατί λοιπόν κανείς μας δεν είδε το πρόβλημα της FF ? Γιατί ικανοποιούμαστε όταν έχουμε βαριά χαρτιά, που έχουν μακρόχρονη βιτρίνα στην αγορά, μακρόχρονη σταθερή κατάσταση και δεν θέλουμε να αμφιβάλλουμε πέραν του δέοντος. Είναι στην αισιόδοξη φύση του ανθρώπου, και πολύ περισσότερο του επενδυτή.

    Γιατί όμως κανείς επίσημος μηχανισμός δεν είδε το πρόβλημα ? Εδώ πλέον αμφιβάλλω για τις ικανότητες αυτών που απαρτίζουν τους μηχανισμούς αυτούς – εγώ επενδύω ερασιτεχνικά, αυτοί είναι επαγγελματίες και πρέπει να σκαλίζουν στοιχεία, τουλάχιστον στο βάθος που σκάλισε η QCM.

    Αν δεν υπάρχει κανείς μέσα στην Επιτροπή και στο Χ.Α. που δεν μπορεί να διαγνώσει τέτοια προβλήματα, ή τουλάχιστον να θέσει τέτοια ερωτήματα, οι 700 μονάδες του ΓΔ είναι fair, και εκεί μάλλον του αξίζει να μείνει.
    Αν ούτε ένας manager αμοιβαίων κεφαλαίων των ελληνικών τραπεζών δεν μπορεί να τα δει και να ενεργήσει προστατεύοντας τους πελάτες του, τότε οι τράπεζες αξίζουν την τύχη που έχουν σήμερα.

    Όπως καταλάβατε, το σχόλιό μου δεν αφορά την FF (η οποία οδεύει προς την συντριβή), αλλά αναφέρεται στην λειτουργία των επενδυτικών θεσμών και παραγόντων στην Ελλάδα εν έτει 2018 συμπυκνώνοντας την εικόνα σε μια φράση: “καληνύχτα και καλή τύχη”….

Απάντηση σε Γιώργος Ακύρωση απάντησης