Ο Δημήτρης Κουτσουμπός απαντά στο Gurufocus

Ο Δημήτρης Κουτσουμπός απαντά στο GurufocusΣτις 5 Δεκεμβρίου ο Δημήτρης Κουτσουμπός απάντησε σε 23 ερωτήσεις του Gurufocus. Η συνέντευξη έχει μεταφραστεί στα ελληνικά και παρουσιάζεται παρακάτω στους αναγνώστες του Investorblog.

(δείτε την πρωτότυπη συνέντευξη στα αγγλικά στο Gurufocus)

  1. Πως και γιατί ξεκινήσατε να επενδύετε; Ποιο είναι το υπόβαθρό σας;

Σαν παιδί μου άρεσε να διαβάζω πολύ και να θαυμάζω την πρόοδο, ονειρεύοντάς τη. Διάβαζα ένα ελληνικό εβδομαδιαίο περιοδικό για την οικονομία. Η επένδυση ευρύτερα, μου φαινόταν πολύ ενδιαφέρουσα, καθώς λειτουργεί σαν αυτοματισμός. Φυτεύεις ένα δέντρο στο παρόν και αυτό σου αποφέρει καρπούς στο μέλλον. Παίρνεις περισσότερα από όσα θυσίασες. Όταν αρχικά διάβασα για τον Warren Buffett και την προσσέγγισή του για τις μετοχές, το λάτρεψα. Ήξερα ό,τι θα το κάνω όταν θα πάρω τα πρώτα μου χρήματα ως ενήλικας. Επενδύοντας σε μετοχές, θα έχανα κάποια χρήματα στο παρόν για να χτίσω μια “μηχανή” που προσφέρει πλούτο για πάντα, σαν το δέντρο για το οποίο μίλησα προηγούμενα. Οπότε, αγόρασα τις πρώτες μου μετοχές το 2000 όταν ήμουν 18. Το πρώτο μου πτυχίο δεν είχε να κάνει με τα οικονομικά, αλλά η αγάπη μου για τις επενδύσεις με ώθησε αργότερα να κάνω μεταπτυχιακό στην “Οικονομική Ανάλυση”.

  1. Περιγράψτε την επενδυτική σας στρατηγική και την διάταξη του χαρτοφυλακίου σας; Τι μεθόδους αποτίμησης χρησιμοποιείτε; Από που αντλείτε τις επενδυτικές σας ιδέες;

Γενικά, ολόκληρη η στρατηγική βασίζεται βαθιά στην επένδυση αξίας (value investing), εξαιρώντας πλήρως τα τεχνικά στοιχεία. Η μεγάλη διαφοροποίηση και το scaling (κλιμάκωση) – δηλαδή, η υπό προϋποθέσεις κλιμακωτή αγορά κατά τη πτώση και η κλιμακωτή πώληση κατά την άνοδο, με έχουν βοηθήσει να ελαττώνω τον κίνδυνο και να αξιοποιώ τις διακυμάνσεις της αγοράς χωρίς να χρειάζεται να τις προβλέπω.

Ο Buffett είναι το πρότυπό μου για τη γενικότερη φιλοσοφία του, αλλά η στρατηγική μου στο value investing είναι πολύ διαφορετική από τη δική του, καθώς περιέχει από “καλές” έως όχι τόσο “καλές” επιχειρήσεις, δανεισμένες ή ελεύθερες δανεισμού, αναπτυξιακές ή μη. Κάθε επιχείρηση, εκτός αυτών που στα σίγουρα πρόκειται να χρεοκοπήσουν, φέρουν μια εσωτερική αξία (intrisnic value), και είναι ικανές να προσφέρουν κέρδος αν αγοράσεις χαμηλότερα, εφόσον βέβαια υπέθεσες τα πράγματα κατά μέσο όρο ορθά. Σύμφωνα με κάποια χαρακτηριστικά, ορισμένες υποτιμημένες μετοχές είναι πολύ επιθετικές και κατάλληλες για μικρή συμμετοχή σε ένα χαρτοφυλάκιο. Άλλες είναι ασφαλέστερες για μεγαλύτερα ποσά. Για πολλούς λόγους, αποφεύγω μια και μόνο επιλογή μου να έχει πάνω από 10% συμμετοχή στη διάρθρωση του χαρτοφυλακίου. Προτιμώ να κατέχω πάνω από 20-30 διαφορετικές μετοχές. Τα τελευταία χρόνια, πιστεύοντας πως οι μετοχές είναι υπερτιμημένες, έχω ξεκινήσει να ανοίγω θέσεις short. Φοβάμαι την “απεριόριστη ζημιά” και την περίεργη συμπεριφορά αυτών των θέσεων, καθώς οι τυχόν ζημιές αυξάνουν την έκθεση. Πάραυτα, υπό αυτές τις συνθήκες προτιμώ να διαθέτω ένα ισορροπημένο χαρτοφυλάκιο με long και short θέσεις, από το να είμαι καθαρά long.

Κατ΄εμέ, η λογιστική αξία και οι ετήσιες πωλήσεις αποτελούν τη βάση της αποτίμησης. Έπειτα, προσθέτω ή αφαιρώ αξία ανάλογα με τη κερδοφορία, την ιστορία, την εταιρική διακυβέρνηση, την ανάπτυξη, τις προοπτικές, τα μερίσματα κτλ. Παίρνω ιδέες μέσα από διάφορους stock screeners, sites σχετικά με value investing όπως το Gurufocus, ειδοποιήσεις τιμών μετοχών που έχω θέσει και ύστερα από συζήτηση και ανταλλαγή ιδεών με άλλους επενδυτές αξίας, εντός και εκτός διαδικτύου.

  1. Τι σας οδήγησε σε αυτή τη συγκεκριμένη στρατηγική; Αν είχατε στη διάθεση σας μόνο τρεις επενδυτικούς αριθμοδείκτες, ποιοι θα ήταν αυτοί;

Γενικά, αν και μου αρέσει να διαβάζω άλλους, θέλω να κάνω τα πράγματα με το δικό μου τρόπο. Αυτό οδηγεί σε περισσότερες αποτυχίες, αλλά σου επιτρέπει να καταλαβαίνεις βαθιά και να κατανοείς ή αξιολογείς τις διαφορετικές στρατηγικές. Η απάντηση με λίγες λέξεις θα ήταν “τα λάθη μου”.

Θα χρησιμοποιούσα το δείκτη price-sales (τιμή / πωλήσεις) για να προσεγγίσω την έκπτωση σε σχέση με το μέγεθος της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Έπειτα, το δείκτη price-book (τιμή / λογιστική αξία), για να έχω κάτι παρόμοιο σε σχέση με το προηγούμενο δείκτη, αλλά που σε ένα βαθμό εσωκλείει την αρνητική επίπτωση του δανεισμού. Τέλος, ο δείκτης forward price-earnings (τιμή / κέρδη) θα ήταν ο πιο σημαντικός, αφού η κερδοφορία προσφέρει ασφάλεια, ανάπτυξη και αξία. Αυτοί οι τρεις αριθμοδείκτες αποκαλύπτουν την εικόνα των τριών πολύ σημαντικών μεγεθών: των πωλήσεων, των κερδών και της λογιστικής αξίας σε σχέση με την τιμή που πληρώνεις.

  1. Ποια βιβλία ή άλλοι επενδυτές άλλαξαν τον τρόπο που σκέφτεστε, σας ενέμπνευσαν ή καθοδήγησαν; Ποιο είναι το πιο σημαντικό μάθημα που πήρατε από αυτούς; Ποιούς επενδυτές ακολουθείτε σήμερα;

Ο Warren Buffett με έχει εμπνεύσει πάρα πολύ σαν επενδυτή και άνθρωπο. Έμαθα να μην νιώθω ενοχές για τον πλούτο. Η επένδυση δημιουργεί παρά αφαιρεί πλούτο από την κοινωνία. Επιπλέον, αν δεν χρησιμοποιήσεις κάποια από αυτά τα χρήματα για προσωπική ευχαρίστηση, είναι σαν να τα δωρίζεις στην ανθρωπότητα. Ο Taleb έπειτα με επηρέασε αρκετά βοηθώντας με να συνειδητοποιήσω ό,τι όσα δεν γνωρίζω είναι πιο σημαντικά από όσα γνωρίζω. Πάντα διαβάζω σχόλια διάσημων επενδυτών, αλλά δεν θα έλεγα πως ακολουθώ κάποιον συγκεκριμένα.

  1. Πόσο καιρό θα κρατήσετε μια μετοχή και γιατί; Πόσο καιρό σας παίρνει να καταλάβετε αν κάνετε λάθος ή σωστά σε μια μετοχή;

Αγοράζω “για πάντα”, αλλά μπορεί να πουλήσω σε μήνες αν η μετοχή ανατιμηθεί ή αν συμπεράνω πως έκανα λάθος, ειδικά όταν άλλες επιλογές φαίνονται πιο ελκυστικές. Κατά μέσο όρο, νομίζω πως πουλάω έπειτα από δύο με τρία χρόνια. Συχνά οι ειδήσεις και το κλίμα σε παρασύρουν να νομίζεις πως έκανες λάθος. Άρα, όταν νιώθω πως έκανα λάθος, δεν έχω ενδοιασμό να το παραδεχτώ, αλλά προτιμώ να μη κάνω βιαστικές κινήσεις. Φυσικά, μπορώ να ακυρώσω μια σχεδιασμένη αγορά στα χαμηλότερα, αλλά μόνο κάτι συνταρακτικό θα με κάνει να πουλήσω. Οπότε, είναι δύσκολο να πω πόσο γρήγορα θα καταλάβω το λάθος, γιατί αυτό εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά που με έκαναν να ανοίξω μια θέση. Όπως και να έχει, ένα κακό σημάδι που μου δείχνει πως κάτι δεν πάει καλά με το χαρτοφυλάκιο και τις αποφάσεις μου, είναι όταν παρατηρώ ένα μεγάλο μέρος του να περιέχει ζημιογόνες θέσεις σε μετοχές που δεν θα ήθελα να αγοράσω σήμερα.

  1. Πως η επενδυτική σας προσέγγιση έχει μεταβληθεί μέσα στα χρόνια;

Στο ξεκίνημα, βασιζόμουν σε απλούς αριθμοδείκτες όπως το price-earnings ή το price-to-book. Στην πορεία, προσπαθώ να βλέπω τη μεγάλη εικόνα χρησιμοποιώντας αρκετά το ένστικτο, μέσω της μακροχρόνιας εμπειρίας και των επενδυτικών παραδειγμάτων για το ποια θα μπορούσε να είναι η δίκαιη τιμή, χρησιμοποιώντας τους αριθμοδείκτες απλά σαν εργαλεία. Η πρόκληση εδώ είναι να μην αφήνεις το ένστικτο να επηρεαστεί σοβαρά από τα συναισθήματα. Έπειτα, αποφεύγω να έχω άποψη για τα πάντα. Πιο εύκολα μπορώ να πω “δεν ξέρω”. Επιπλέον, κάνοντας υποθέσεις και προβλέψεις, άλλοτε μπορώ να είμαι πιο απόλυτος για τα πιο σίγουρα, και λιγότερο σίγουρος για τα άλλα. Μπορώ να προβώ σε κινήσεις, τόσο σε συνθήκες βεβαιότητας όσο και αβεβαιότητας, αλλά σε κάθε περίπτωση το risk-reward (κίνδυνος σε σχέση με απόδοση) οφείλει να είναι πολύ ευνοϊκό. Αυτή είναι η προϋπόθεση και όποτε δεν καλύπτεται, προτιμώ να απέχω. Τα πρώτα χρόνια κατείχα περίπου 10 διαφορετικές μετοχές. Μετά σκεφτόμουν πως είναι καλύτερα να επιλέξω τις λίγες πολύ καλύτερες (3 -4). Δυστυχώς, αυτό σήμανε κάποιες δυσκολίες στην αποδοτική διαχείριση του χαρτοφυλακίου μου. Όπως ανέφερα παραπάνω, σήμερα κατέχω περισσότερες από 20-30 διαφορετικές μετοχές.

  1. Πείτε μας μερικά από όσα κάνετε ή πιστεύετε που οι άλλοι επενδυτές δεν κάνουν.

Σε αντίθεση με άλλους value investors, νομίζω πως δεν φοβάμαι να κάνω πιο συχνά συναλλαγές, εφόσον βασίζονται στο value investing. Επαναλαμβάνω, αυτές οι συναλλαγές δεν είναι απλά βραχυχρόνιες κινήσεις (trades) με θεμελιώδη κριτήρια, είναι συναλλαγές που βασίζονται βαθιά στη φιλοσοφία του value investing. Όταν μια μετοχή γίνεται φθηνότερη χωρίς λόγο, οφείλεις να κατέχεις περισσότερες. Όταν πλησιάζει πιο κοντά στην δίκαιη τιμή οφείλεις να κατέχει λιγότερες.  Χρησιμοποιώ το scaling, αντίθετα με τους περισσότερους, και έχω ένα έντονα διαφοροποιημένο χαρτοφυλάκιο.

  1. Ποιες είναι μερικές από τις αγαπημένες εταρείες, φίρμες ή ακόμα και CEO; Ποιες πιστεύετε πως είναι από τις πιο καλά διοικούμενες εταιρείες; Πως διακρίνετε την ποιότητα του management;

Το μεγαλύτερο μέρος της εμπειρίας μου, έρχεται από την ελληνική χρηματιστηριακή αγορά. Μου αρέσουν ο Τιτάνας, τα FF και ο Μυτιληναίος από Ελλάδα. Για να κατονομάσω και μια αμερικάνικη, με έχει εντυπωσιάσει η First Solar. Να διευκρινίσω, πως οι καλές εταιρείες δεν συνιστούν πάντα καλές μετοχές αν είναι ακριβές. Για μένα, το ύφος των ανακοινώσεων δείχνει πολλά. Αν νιώθω πως μια εταιρεία αντιμετωπίζει τους επενδυτές ως κορόιδα, την αποκλείω. Η συνέπεια, η ειλικρίνεια και η μακροπρόθεσμη στόχευση είναι τα κλειδιά για το ποιοτικό management. Τους εμπιστεύομαι περισσότερο όταν λένε τα δυσάρεστα.

  1. Χρησιμοποιείτε stock screeners; Ποιες είναι μερικές ποιοτικοί μέθοδοι για την εύρεση υποτιμημένων επιχειρήσεων εκτός από τους screeners;

Ναι χρησιμοποιώ πολλούς stock screeners δοκιμάζοντας με διαφορετικά κριτήρια. Δεν περιμένω μόνο από τους δείκτες να μου πουν τι είναι φθηνό, αλλά είναι καλοί για να περιορίζουν τις επιλογές σε μερικές πιθανά ενδιαφέρουσες μετοχές. Εκτός από τους screeners, κλάδοι υπό δύσκολες συνθήκες που είναι κυκλικά σε φάση ύφεσης, μου έχουν δώσει πολλές καλές ιδέες, που δεν θα εντοπίζονταν με τη χρήση δεικτών, όπως για παράδειγμα του price-earnings (τιμή / πώληση).

  1. Αναφέρετε μερικά γνωρίσματα που μια εταιρεία πρέπει να έχει ώστε να επενδύσετε, όπως τα μερίσματα.  Πως φαντάζει για εσάς μια πολύ ποιοτική εταιρεία και πως μια κακή επένδυση; Πείτε μας για την ιδανική εταιρεία προς επένδυση, ακόμα και αν δεν υπάρχει.

Όπως εξήγησα προηγουμένως, δεν είμαι προσκολλημένος σε ένα συγκεκριμένο τύπο επένδυσης αξίας. Οποιαδήποτε μετοχή μπορεί να αποτελεί καλή επιλογή στην κατάλληλη τιμή, εκτός αν πρόκειται στα σίγουρα να χρεοκοπήσει. Γενικά, προτιμώ τις εταιρείες και τις συνθήκες στις οποίες πιστεύω πως η κατανόηση μου είναι συγκριτικά καλύτερη. Γενικά, θα έλεγα πως η ιδανική εταιρεία προς επένδυση είναι αυτή με τιμή πολύ χαμηλότερη της εσωτερικής της αξίας (intriscnic value).

  1. Τι είδους checklist ή προεργασία εφαρμόζετε όταν επενδύετε; Χρησιμοποιείτε κάποια συγκεκριμένη προσσέγγιση, δομή ή διαδικασία; Χρησιμοποιείτε κανένα “τυφλοσούρτη”;

Πάντα ψάχνω για υποτιμημένες μετοχές, και καθώς η προσέγγιση μου δεν είναι πολύ ποσοτική, δεν χρησιμοποιώ μια συγκεκριμένη διαδικασία αρχικά. Αυτό που κάνω είναι να κρατάω σημειώσεις για τη στρατηγική που ακολουθώ, όπως το τι σχεδιάζω να κάνω αν η αγορά καταρρεύσει η οδηγηθεί σε φούσκα. Συνηθίζω να έχω μια λίστα με “αγαπημένες” μετοχές και έχω πολλές τοποθετημένες ειδοποιήσεις τιμών.

  1. Πριν κάνετε μια επένδυση, τι είδους έρευνα κάνετε και που ανατρέχετε για πληροφορίες; Μιλάτε με τις διοικήσεις;

Διαβάζω τα ετήσια δελτία και τα νέα των εταιρειών για τα τελευταία χρόνια. Έπειτα συνομιλώ με άλλους επενδυτές όσον αφορά τη γνώμη τους και ψάχνω για πιθανά σοβαρά σχόλια σε φόρουμ, άρθρα ή αναλύσεις για τις εταιρείες. Μερικές φορές, θα πάρω τηλέφωνο στο τμήμα επενδυτικών σχέσεων, αλλά αυτό σπανίως οδηγεί σε επικοινωνία με τη διοίκηση. Επιλέγω να μη κοιτάω τη κεφαλαιοποίηση πριν ολοκληρώσω την αρχική έρευνα, για να αποφύγω τον επηρεασμό από την τιμή της αγοράς. Έπειτα, διευρευνώ σε βάθος αν η τιμή είναι κάτω από ένα όριο Χ.

  1. Πως αποτιμάτε μια μετοχή και πότε αποφασίζετε να αποτιμήσετε μια συγκεκριμένη μετοχή; Πότε είναι ακριβή ή φθηνή;

Πολλοί πραγματοποιούν DCF αναλύσεις, επιχειρώντας να είναι όσο πιο ακριβείς γίνεται. Πάραυτα, το μεγάλο ζήτημα είναι το πως οι υποθέσεις πρόκειται να λειτουργήσουν παρά η ακρίβεια της μεθόδου. Για παράδειγμα, αν μου πείτε πόσα αυτοκίνητα πρόκειται να παράγει η Tesla σε 10 χρόνια ή για το ποια μπορεί να είναι τα έσοδα του Facebook, δεν χρειάζομαι κανένα μοντέλο DCF για να μου πει αν η μετοχή είναι προς αγορά ή προς πώληση. Οπότε το φθηνό ή ακριβό έχει να κάνει με την εξέλιξη της κατάστασης. Έπειτα, πολλοί απλοί δείκτες όπως το Forward P/E (δείκτης προσδοκόμενης τιμής προς κέρδη) ή το Forward Dividend Yield (δείκτης προσδοκόμενης μερισματικής απόδοσης) αποτελούν μια καλή βάση αποτίμησης.

  1. Τι είδους ευκαιρίες συναντάτε στην παρούσα αγορά; Έχετε κάποιο αγαπημένο τομέα ή αποφεύγετε κάποιους συγκεκριμένα, και γιατί;

Θεωρώ πως οι εταιρείες που δεν αναπτύσσονται γρήγορα τιμωρούνται αυστηρά αυτή τη στιγμή από την αγορά. Μπορείς να βρεις αξία εκεί. Επιπλέον, πιστεύω στις μικρές εξωστρεφείς ελληνικές επιχειρήσεις. Είναι φθηνές και αναπτύσσονται παρά την κακή κατάσταση στο εσωτερικό και την ελληνική οικονομία. Είναι φθηνές καθώς βρίσκονται κάτω από τα ραντάρ των ξένων επενδυτών και λόγω του ότι οι Έλληνες επενδυτές είναι λίγοι και φοβισμένοι από την κρίση και το τραύμα του σκασίματος της φούσκας του 99’. Για τους περισσότερους Έλληνες το χρηματιστήριο είναι απλά καζίνο.

  1. Τι πιστεύετε για την αγορά σήμερα; Τη θεωρείτε υπερτιμημένη; Τι σας προβληματίζει περισσότερο;

Λίγες χαμηλά αναπτυσσόμενες εταιρίες είναι δίκαια αποτιμημένες, αλλά το μεγαλύτερο μέρος της αγοράς είναι υπερτιμημένο στα δικά μου μάτια. Αυτό που με ανησυχεί είναι πως πολλά χρόνια έχουν περάσει χωρίς μια σημαντική διόρθωση στις αγορές και την οικονομία και πως κάποιες μετοχές, όπως η Tesla, διαπραγματεύονται με πολύ υψηλούς επενδυτικούς αριθμοδείκτες. Θα βρείτε πολύ λίγες εταιρείες χωρίς χρέη που να έχουν P/E κάτω από 10.

  1. Ποια είναι κάποια από τα βιβλία που διαβάζετε τώρα; Ποιο είναι το πιο σημαντικό που έχετε μάθει από το αγαπημένο σας;

Έχω διαβάσει μερικά επενδυτικά βιβλία και το έχω ευχαριστηθεί όποτε το έκανα. Δυστυχώς ή έλλειψη χρόνου με κάνει αυτή τη στιγμή να αντλώ διάσπαρτη γνώση από άρθρα παρά από βιβλία. Όμως τελευταία, είμαι κάπως επηρεασμένος από τον Evan Beker και ορισμένες αναλύσεις που αναλαμβάνω για το “The Broken Leg”. Με μεγάλη μου έκπληξη έχω παρατηρήσει πως κάποιες εξελιγμένες μέθοδοι που βασίζονται σε ποσοτικούς δείκτες και κριτήρια, εμπνευσμένα από τον Graham, δημιουργούν ένα δίχτυ ασφαλείας και αυτές οι εταιρείες αποτελούν καλές επενδύσεις. Θα αγόραζα τις περισσότερες, ακόμα και αν τις ανέλυα και εξέταζα με τη δική μου μη ποσοτική στρατηγική.

  1. Καμιά συμβουλή για ένα νέο επενδυτή αξίας; Τι θα έπρεπε να ξέρουν και τι συνήθεις θα έπρεπε να αναπτύξουν πριν ξεκινήσουν;

Το πρώτο που θα έλεγα σε ένα επενδυτή, και όχι μόνο σε ένα επενδυτή αξίας, είναι πως η μεγαλύτερη απειλή για εσένα είναι ο εαυτός σου. Θα του έλεγα να διασπείρει πολύ και να μη φοβάται να παραδεχτεί τα λάθη του. Αν πρόκειται να γίνει επενδυτής αξίας, θα του έλεγα να μη ξεχάσει ποτέ τι είναι το value investing, καθότι οι περισσότεροι αρχικά ενδιαφέρονται για αυτό, αλλά στην πορεία παρασύρονται. Οι συνθήκες της αγοράς διαβρώνουν τις αρχές τους και καταλήγουν με πολύ άσχημα επενδυτικά αποτελέσματα.

  1. Ποια είναι κάποια από τα αγαπημένα σας εργαλεία και πηγές; Υπάρχουν επενδυτές που συναναστρέφεστε;

Φυσικά, ελέγχω τα GuruFocus, τα Net Net Hunter & The Broken Leg του Evan Bleker, το SeekingAlpha και το FT.com.  Μέσω του blog μου και της συμμετοχής μου στο Σύνδεσμο Επενδυτών & Διαδικτύου (ΣΕΔ), έχω γνωριστεί με πολλούς Έλληνες επενδυτές. Δυστυχώς, οι Έλληνες επενδυτές κυρίως χρησιμοποιούν το trading και δεν εμπιστεύονται να αγοράσουν και κρατήσουν μετοχές. Σπανίως ενδιαφέρονται για τα θεμελιώδη. Όμως, υπάρχουν περίπου πέντε άτομα που γνωρίζω, που μιλάμε τηλεφωνικά ή πάμε για καφέ, οι οποίοι είναι πραγματικοί επενδυτές αξίας. Δεν είναι διάσημοι, αλλά είναι αποτελεσματικοί!

  1. Περιγράψτε μερικά από τα μεγαλύτερά σας λάθη που κάνατε στο value investing. Ποιές είναι οι τρεις χειρότερες επενδύσεις που σας “έκαψαν”; Τι μάθατε και πως αποφεύγετε αυτά τα λάθη σήμερα;

Δεν διέσπειρα τον κίνδυνο σε ένα σημείο. Αγόραζα χαμηλότερα χωρίς να εξετάζω αν οι συνθήκες έχουν επιδεινωθεί και έψαχνα για το φθηνότερο στα νούμερα χωρίς να λαμβάνω υπόψη ποιοτικά δεδομένα. Η ΑΛΤΕ, η Έμπεδος και η Betanet ήταν καταστροφή για μένα. Οι πρώτες δύο, κατασκευαστικές, κατέστρεψαν το χαρτοφυλάκιό μου στο ξεκίνημα. Ξέρετε, έκανα τα τρία παραπάνω λάθη, όλα μαζί. Δεν διέσπειρα τον κίνδυνο, παρασύρθηκα από τους πολύ χαμηλούς επενδυτικούς αριθμοδείκτες χωρίς να συνειδητοποιήσω την παγίδα, ενώ αγόραζα  όλο και χαμηλότερα, μη θέλοντας να παραδεχτώ το λάθος μου. Το περίεργο είναι πως ξεκίνησα με διαφοροποιημένο χαρτοφυλάκιο, μα ξαφνικά έχασα την υπομονή μου, πούλησα όλες τις άλλες θέσεις και στοιχημάτισα “all in” σε αυτές τις κατασκευαστικές.

  1. Πως διαχειρίζεστε ψυχολογικά την επένδυση όταν έρχονται τα πάνω, τα κάτω, τα κραχ, οι διορθώσεις και οι διακυμάνσεις;

Προσπαθώ να μην αφήνω τα συναισθήματά μου να επηρεαστούν. Δεν ενδιαφέρομαι για τις τάσεις, παρά μόνο κοιτάω την αποτίμηση. Αν μια μετοχή ή αγορά πέσει και βλέπω καλή αποτίμηση, μπαίνω. Όμως, πάντα ξέρω πως μπορεί να πάει και χαμηλότερα. Δεν προσπαθώ να μαντέψω. Προβαίνω σε scaling (βαθμωτές αγορές ή πωλήσεις). Το scaling και η διαφοροποίηση με βοηθούν να κοιμάμαι ήσυχος. Αν η αγορά κινηθεί αντίθετα της θέσης μου, μπορώ να κερδίσω περισσότερα ενισχύοντας αυτή τη θέση σε ευνοϊκότερη αποτίμηση. Αν κινηθεί θετικά προς τη θέση μου, μπορώ να κατοχυρώσω κάποια από τα κέρδη καθώς πλησιάζεται η δίκαιη τιμή. Η ίδια λογική εφαρμόζεται στα πάνω, στα κάτω και στα κραχ. Τέλος, αν νιώσω φόβο ή ενθουσιασμό-απληστία, έχω πει στον εαυτό μου, “Δεν θα κάνεις τίποτα, καμιά κίνηση!” Μια και μόνο τρελή σκέψη ή κίνηση είναι ικανή να καταστρέψει όλη τη σκληρή δουλειά και πειθαρχία.

  1. Πως κανείς αποφεύγει τα πλήγματα στο value investing;

Ο καθένας έχει σχεδιάσει τη στρατηγική του, οπότε δεν θα ήθελα να επαναλάβω τους κανόνες μου. Όμως, θα συνιστούσα να μη παραβιάζετε τη στρατηγική σας. Έπειτα, αν πιστεύετε στο value investing, μη φτιάχνετε κανόνες που είναι αντίθετοι με τις βασικές αρχές του value investing. Κοινώς, μη ξεχνάτε πως αγοράζετε επιχειρήσεις.

  1. Αν θέλετε μοιραστείτε τι εταιρίες κατέχετε αυτή τη στιγμή και γιατί; Πως έχουν πάει τα τελευταία 5 με 10 χρόνια επενδύοντας σε σχέση με τους δείκτες;

Κατέχω ορισμένες μικρές και μεσαίες υποτιμημένες ελληνικές εταιρείες. Έπειτα, μου αρέσουν κάποιες φθηνές αμερικάνικες όπως η Gamestop. Νομίζω πως είναι ήδη πιεσμένες, οπότε στο ενδεχόμενο κραχ, θα έχουν μειωμένα περιθώρια πτώσης. Γενικά, θεωρώ πως οι αγορές είναι ακριβές αυτή τη στιγμή, οπότε όταν αγοράζω, το κάνω γνωρίζοντας πως αυτό υποστηρίζεται από μια long – short στρατηγική.

*Παρέλειψα να απαντήσω σε αυτό το σημείο!  Τουλάχιστον προσθέτω τα παρακάτω λόγια στα ελληνικά για τους αναγνώστες του Investorblog:

Είναι δύσκολο να μετρήσω επακριβώς την αποδοτικότητα και αυτό είναι κάτι που με απασχολεί. Για κάποιο διάστημα ήμουν μόνο long και έπειτα long – short σε Ελλάδα και Αμερική. Για το ελληνικό μέρος, από το 2008 έχω σχεδόν διπλασιάσει το κεφάλαιο (περιλαμβάνονται μικρά κέρδη από θέσεις short), ενώ το Χρηματιστήριο Αθηνών έχει περισσότερο από υποδιπλασιαστεί. Άρα, γνωρίζω καλά πως έχω κερδίσει την αγορά, αλλά θα ήταν δύσκολο να έβρισκα μια δίκαιη μέθοδο να αξιολογήσω τις αποδόσεις μου, αν αυτές ήταν συγκρίσιμες με της αγοράς.

  1. Να και μια διασκεδαστική ερώτηση – Τι μετοχές θα αγόραζε ο Warren Buffett ή ο Benjamin Graham αν ήταν εσείς σήμερα;

Ο Graham θα αγόραζε δεκάδες μικρές ελληνικές εταιρείες όπως κάνω εγώ σήμερα!

πηγή: Gurufocus

*Τα παραπάνω δεν αποτελούν συστάσεις για οποιαδήποτε χρηματιστηριακή συναλλαγή.

6 comments on “Ο Δημήτρης Κουτσουμπός απαντά στο Gurufocus

  1. Ο/Η Κ. Δρούλια λέει:

    αν και είμαι ασχετη απο χρηματιστηριακά διάβασα με πολύ ενδιαφέρον και θαυμασμό τη συνέντευξη και αν ήμουν επενδυτής θα ήμουν ευτυχής να ήσουν ο σύμβουλός μου.

  2. Ο/Η Dimitrios Koutsoubos λέει:

    Ευχαριστώ για τα καλά λόγια. Προς το παρόν δεν προσφέρω τέτοιου τύπου συμβουλευτική…

  3. Ο/Η Γιώργος λέει:

    Αγαπητέ Δημήτρη,

    Συγχαρητήρια για την εξαιρετική συνέντευξη στο gurufocus, που δεν πρόφτασα να διαβάσω νωρίτερα. Και εις ανώτερα. Θα μπορούσε κι άλλα να ρωτήσει κανείς, αλλά ήδη αυτά είναι πολλά.

    Στέκομαι και στο τελευταίο σχόλιο της κ. Δρούλια. Όχι σύμβουλος επενδύσεων. Διαχειριστής αμοιβαίου κεφαλαίου ή εταιρείας επενδύσεων χαρτοφυλακίου. Εκεί τα αποτελέσματα της δουλειάς είναι ιστορικά καταγεγραμμένα και μάλιστα δημοσίως, ενώ οι αριθμοί που αποτυπώνουν τις αποδόσεις είναι αμείλικτοι για το διαχειριστή, έστω κι αν η σχέση με τον επενδυτή είναι απρόσωπη. Εκεί είναι η πρόκληση.

    Και μιας και το έφερε η κουβέντα: Εμείς οι επενδυτές, για κάποιο λόγο που ανάγεται στη ρίζα του ναρκισσισμού μας, πιστεύουμε ότι θα τα πάμε καλύτερα από τους υπόλοιπους. Ακόμα και από τα αστέρια του χώρου. Επιχειρούμε πάντοτε μόνοι μας, ενώ δεν συνηθίζουμε να εμπιστευόμαστε έστω και ένα μικρό μέρος της περιουσίας μας στους ειδικούς. Αναφέρθηκες στη συνέντευξή σου σε εταιρείες με «ποιοτικό management». Θα άξιζε να αναφερθείς και σε «ποιοτικούς fund managers» ή σε ποιοτικούς διαχειριστές εταιρειών επενδύσεων χαρτοφυλακίου του εξωτερικού, στους οποίους θα άξιζε να εναποθέσει κανείς ένα μικρό μέρος των χρημάτων του. Το έκανες για τον Warren Buffett, αλλά η δημοσιότητα και τα κεφάλαια που συγκεντρώνει δεν του επιτρέπουν ενδεχομένως να κινηθεί όπως ένας μικρός του χώρου. Υπάρχουν μικρά αμοιβαία κεφάλαια ή μικρές εταιρείες επενδύσεων διεθνώς, που να έχουν να επιδείξουν καλές ιστορικές αποδόσεις σε ικανοποιητικό βάθος χρόνου, κάτω από τον ίδιο διαχειριστή (ώστε να μπορεί αυτός να κριθεί) και με παράλληλη ικανοποιητική προστασία του κεφαλαίου του μεριδιούχου – μετόχου στις δύσκολες χρηματιστηριακά χρονιές;

    Καλή συνέχεια και καλή δύναμη.
    Γιώργος.

    • Ο/Η Dimitrios Koutsoubos λέει:

      Ευχαριστώ πολύ κ. Γιώργο.

      Και εκεί λοιπόν ως διαχειριστής πρέπει να διαχειριστείς πρωτίστως το βάρος της ευθύνης του να χειρίζεσαι χρήματα τρίτων και αυτό το βάρος να μην σε “θολώνει”. Αλλά επίσης είναι δύσκολο να διαχειριστείς φαντάζομαι τα “παράπονα” σε περιπτώσεις που η κινούμενη προς το παραλογισμό μάζα εμφανίζει βραχυπρόθεσμα κέρδη… Είμαι σίγουρος πως θα είναι πολύ δύσκολο να διαχειριστείς όλους αυτούς που θα σου λένε “οι δίπλα τρώνε τυρί…..εσύ τι κάνεις;” Ναι! Θα σε κατηγορούν αρχικά που δεν τρως και εσύ τυρί από τη φάκα! Ο χρόνος βέβαια αν αυτά μπορείς να τα διαχειριστείς θα σε δικαιώσει.

      Μιας και έχω βιώσει τα πλεονεκτήματα του value investing και έχοντας αφιερωθεί προσωπικά στη διαχείριση για την εκπαίδευση, δε έχω αναζητήσει ιδιαίτερα τέτοιου τύπου fund.

      Μόνο από το wikipedia κανείς θα βρει πολλούς επιτυχημένους ( https://en.wikipedia.org/wiki/Value_investing ). Διαβάζω κατά καιρούς για τις στρατηγικές τους, για να παίρνω ιδέες και να λαμβάνω διαφορετικές επενδυτικές πτυχές. Αλλά, πραγματικά δεν έχω ψάξει για τέτοιου τύπου funds. Αν έχετε κατά νου κάποια, αναφέρετε.

      Γενικά, στη χώρα μας έχω μια ιδιαίτερη εκτίμηση για την ελληνική AlphaTrust…Αυτό το έχω ξανά αναφέρει και σε άρθρο. Εκτός συνόρων δεν έχω αφιερωθεί σε τέτοιου τύπου αναζήτηση.

  4. Ο/Η Dr S λέει:

    Δηλαδή για short exposure χρησιμοποιείς naked shorts;
    Δεν ξέρω αλλά προσωπικά θα είχα πρόβλημα να κοιμηθώ το βράδυ.
    Γενικά το βρίσκω πιο λογικό να χρησιμοποιήσει κανείς put options ή να έχει ένα υψηλό ποσοστό σε μετρητά αν θεωρεί ότι οι αγορές είναι υπερτιμημένες.

  5. Ο/Η Dimitrios Koutsoubos λέει:

    Μέσω CFD όπου οι Short θέσεις εξουδετερώνουν τις Long….Όταν υπάρχουν πολλές διαφορετικές θέσεις ανοιχτές, οι διακυμάνσεις που εμφανίζονται είναι πολύ μικρές. Και φυσικά θέλει προσοχή στις επιλογές short….

    Πολύ σωστό αυτό που λετε για put options, που προσφέρουν προστασία, αλλά φυσικά την πληρώνεις αυτή την ασφάλεια. Και βεβαίως η αποχή είναι ασφαλέστερη οδός.

    Αναγνωρίζω τον κίνδυνο του short. Η διασπορά με κάνει και κοιμάμαι ήσυχα το βράδυ. Οι θέσεις αυτές με κάνουν να εκμεταλλεύομαι πιο αποδοτικά την αγορά σε αυτή της τη φάση…..Και αποτελούν ένα ασφάλιστρο για την στιγμή που η αγορά θα καταρρεύσει. Τέλος, μαθαίνω μέσα από το short και φυσικά δεν θα το πρότεινα σε όχι πολύ έμπειρους επενδυτές.

    Βεβαίως, κατανοητή και σεβαστή η θέση σας αγαπητέ Dr S

Απάντηση σε Dimitrios Koutsoubos Ακύρωση απάντησης